ابعاد هستی‌شناختی و معرفت‌شناختی مفهوم قرآنی «تبدل زمین» از منظر صدرالمتالهین

صدرالمتالهین از دو منظر هستی‌شناختی و معرفت‌شناختی به تفسیر و تبیین فلسفی مفهوم قرآنی تبدل زمین و آسمان پرداخته است. در تفسیر او از آیه 48 سوره مبارکه ابراهیم (ع) به مساله تبدل زمین و آسمان به زمین و آسمانی دیگر از زوایای گوناگونی نگریسته شده است. در برخی از عبارات او حرکت جوهری علت و منشاء تبدیل زمین و آسمان به زمین و آسمانی دیگر معرفی شده است و در برخی دیگر تبدیل زمین و آسمان به زمین و آسمانی دیگر بر مبنای رجوع و بازگشت همه موجودات به اصل خود بعد از زوال و نابودی صورت طبیعی و وجود عنصری آن‌ها تفسیر و تبیین شده است. اضافه بر این دو، در تبیین و تفسیری متفاوت، تبدیل زمین و آسمان به زمین و آسمانی دیگر به معنی تبدیل آن‌ها در چشم انسان کامل از طریق ظهور ملکوت و مثال زمین و آسمان در عالم وسیع خیال معرفی شده است.

Ontological and Epistemological Aspects of the Qur’ānic Concept of the ‘Transformation of the Earth’ in the Teachings of Sadr alDīn Shīrāzī

Sadr alDīn Shīrāzī (Mullā Sadra, 15691640), composed philosophical commentaries on the Qur’ānic concept of the ‘transformation of the Earth’ through epistemological and ontological approaches. In fact, Sadr alDīn composed a rich, multifaceted commentary, dealing with relevant philosophical issues, on the following Qur’ānic verse about the transformation of Heavens and the Earth: ‘One day the Earth will be transformed into a different Earth, and so will be the Heavens, and (men) will be marshalled forth, before Allah, the One, the Irresistible’ (Q 14:48). In certain parts of his work, Sadr alDīn makes use of the principle of ‘substantial motion’ (alharakat aljawhariyya) to explain the transformation of the Heavens and the Earth (referred to in Q 14:48), but in some other passages, he considers the same transformation as a result of the final return of all existing things to their divine origins. Besides that, Sadr alDīn regarded the possibility of the occurrence of this transformation in the sight of the ‘Universal Man’ (alinsān alkāmil), when the ‘eternal Ideas’ of the Heavens and the Earth come to be manifested in the ‘imaginal realm’ of both the soul and the universe.