تاثیر خیال در مکاشفات صوری از دیدگاه صدرالمتالهین

نقش قوۀ متخیله ـ که فلاسفه ازآن به خیال تعبیر می‌‌کنند ـ همواره در مباحث هستی‌شناسی و معرفت‌شناسی عرفان مورد توجه اهل نظر در علوم فلسفی و شهودی بوده ‌است. در این میان، خیال نقش اساسی را در تحقق و تبیین بخش عظیمی از مکاشفات پیش روی عارف ایفا می‌کند. ملاصدرا در تبیین و چگونگی مسئلۀ فوق، خیال را به دو نوع متصل و منفصل تقسیم می‌کند. از نگاه وی، خیال متصل یکی از قوای باطنی انسان و نگهدارندۀ صور خیالی است و خیال منفصل عالمی مستقل است که حد فاصل میان عالم عقل و عالم حس قرار گرفته است. نفس عارف با سلوک باطنی خود با وساطت خیال متصل با خیال منفصل ارتباط برقرار کرده، صور مثالی را که به خیال متصل تنزل نموده است در خواب و بیداری مکاشفه می‌کند. ثمرۀ این مکاشفه اتحاد نفس با مشهود خود و علم حضوری به آن است. ملاصدرا کرامات اولیا را نیز براساس خلاقیت خیال و مسئلۀ وحی را براساس قدرت خیال تبیین می‌کند و آن را ترکیبی از انواع مکاشفات (صوری ومعنوی) می‌داند.