جنبۀ الهی علم انسان کامل در عرفان و شریعت

انسان کامل، هم از منظر عرفان و هم از نگاه شریعت، دو جنبه‌ای است: گاه آنچنان است که بر طارم اعلی نشیند و همۀ هستی همچون کف دست بر وی آشکار است و گاه هم پشت پای خود را نبیند و حتی از امور جزئی زندگی خود اطلاعی ندارد. این دو جنبۀ متعارض‌نمای علم انسان کامل سبب شده که اقوال گوناگونی در این مسئله شکل گیرد که در دو سوی افراط و تفریط جای دارد. عده‌ای قایل به علم فعلی حضوری نسبت به جمیع امور برای انسان کامل شده‌اند و، در مقابل، برخی چنین علمی را مردود دانسته و قایل به علم شانی و ارادی شده‌اند.این پژوهش، با روش توصیفی، تحلیلی و انتقادی و به دور از افراط و تفریط و با دیدگاهی نو یعنی «فعلیت در عین شانیت»، کوشیده است نشان دهد که انسان کامل، در عین اینکه به همۀ امور علم بالفعلِ علی‌الدوام دارد، گاهی در اثر عدم توجه به بعضی از امور اظهار بی‌اطلاعی می‌کند، چون علم به علم ندارد