بررسی تطبیقی آزادی از دیدگاه شهید مطهری و ژان پل سارتر

آزادی از مهم‌ترین ارزش‌های انسانی است که همواره مورد بحث و مناقشۀ اندیشمندان بوده است. شهید مطهری از جمله مهم‌ترین متفکّران مسلمان در دورۀ معاصر می‌باشد که اندیشۀ او نقش بسیاری در شکل‌گیری فرهنگ اسلامی معاصر داشته است. از سوی دیگر، ژان پل سارتر نیز از جمله متفکّران اگزیستانسیالیست معاصر می‌باشد که آثار او در زمینه‌های فکری بسیار اثرگذار بوده است. با توجّه به اینکه هر دو متفکّر علاقۀ زیادی به طرح و بررسی مسائل مربوط به وجود انسانی دارند، این پرسش مطرح می‌گردد که آنان چه دیدگاهی دربارۀ «آزادی» دارند؟ و در دیدگاه آنها چه وجوه اشتراک و وجوه اختلافی می‌توان یافت؟ در این تحقیق، با استفاده از روش توصیفی تحلیلی و براساس متون وآثار شهید مطهری و سارتر، به مقایسه و تطبیق نظریات آن دو پرداخته شده است.بر اساس یافته‌های تحقیق، به نظر می‌رسد برخی وجوه اشتراک میان دیدگاه این دو متفکّر وجود دارد، مانند ارزشمند بودن آزادی و مسئولیت‌آوربودن آزادی. اما اختلاف مبنایی زیادی نیز میان آن دو وجود دارد. برای نمونه، به نظر ژان پل سارتر، آزادی تنها ارزش انسانی و کمال ذاتی انسان است که با وجود خداوند و وجود ارزش‌های دیگر در تضاد است. چنین نگرشی به آزادی انسان را از حقیقت خویش و مبدا و معاد جدا و او را، بدون اتکا به هیچ اصل و قانونی، همه‌کارۀ خود معرفی می‌کند. اما آزادی مطرح در کلام استاد مطهری فقط با نگاه به علت فاعلی و غایی انسان معنا می‌یابد. در دیدگاه وی، هر تعلقی ضد آزادی است، مگر تعلق و وابستگی به خداوند متعال، که تعلق به او عین آزادی است و جز با وابستگی و اعتقاد به خداوند آزادی حقیقی حاصل نمی‌شود. ایشان تمام هستی را در طول وجود خداوند می‌بیند و پایه و اساس ارزش‌هایی مانند آزادی و عدالت را خداشناسی می‌داند و انسانیت و ارزش‌های او را بدون شناخت خداوند بی ‌معنا و بی‌مفهوم می‌داند.