مقایسه علم پیشین الهی از دیدگاه ابن سینا و محقق قونوی

علم پیشین الهی از جمله مسایل مهم کلام، فلسفه و عرفان است. مقاله حاضر ضمن بررسی دیدگاه ابن‌سینا و محقق قونوی درباره علم پیشین الهی به مقایسه آرای این دو شخصیت پرداخته است. ابن‌سینا ویژگی‌های فعلی‌، ازلی، ذاتی بودن و موخر از ذات بودن را برای علم پیشین الهی اثبات کرد، ولی نتوانست به نحو روشن جایگاهی برای صور مرتسمه در خارج از ذات ترسیم کند. اما قونوی ضمن پذیرش آن اوصاف و همچنین ارتسام این صور در حق‌تعالی نه تنها جایگاهی‌ ویژه برای آنها تصویر کرد بلکه ارتسام اعیان ثابته و ماهیات را نیز در عرصه تعین ثانی و مقام علم حق دانست، نه در خود مقام ذات. بر این اساس، قونوی در این جهت که علم پیشین را متاخر از ذات دانسته با ابن‌سینا اشتراک دارد و این نظریه در مقابل نظریه عینیت علم پیشین با ذات و صفت ذاتیه دانستن آن است.