بررسی تجسم و انعکاس اعمال از نگاه معارف عقلی

تجسم اعمال از نگاه فلسفه وکلام متضمن این حقیقت است که ثواب و عقاب اعمالِ خوب و بد انسان‌ها چیزی جدا از آن اعمال نیست، زیرا اعمال انسان‌ها و عواقب آنها با یکدیگر رابطه تکوینی دارند و عذاب‌های خارج از اعمال در کار نیست. اگر خداوند در برابر گناهی آتش دوزخ وعده داده است، آن آتش چیزی جدا از آن فعل گناه نیست، بلکه حقیقت آن تمثل پیدا کرده است.پس، هر آنچه که انسان در این جهان انجام می‌دهد در جهان دیگر به صورت‌های متناسب با آن جهان نمودار خواهد گشت. یعنی همه پاداش‌ها، کیفرها، نعمت‌ها و نقمت‌ها، شادمانی و سرور، و درد و شکنجه‌های اخروی همان حقایق اعمال دنیوی انسان‌ها است که در حیات اخروی خود را نشان می‌دهند.ازاین‌رو، حشر افراد به اشکال مختلف در آخرت چیزی جز ظهور صورت باطنی آنها نیست که از مجموع عقاید، نیات، ملکات، صفات و اعمال دنیوی آنها شکل گرفته است؛ هر خلق و ملکه‌ای که بر جان انسان چیره شود، به همان صورت در روز رستاخیز محشور خواهد شد: چیره شدن تقوا به صورت فرشته، حیله و نیرنگ و اهریمن بودن و هوسبازی به شکل حیوان، و خشونت و تندخویی به صورت درنده. بنابراین، سرانجام، این روح و جان در آن عالم از لحاظ ملکات متعددی که دارد انواع زیادی خواهد داشت و خداوند در قیامت او را با صورتی که متناسب با آن ملکات است محشور می‌کند.