سیر تاریخی و تکاملیِ اندیشه «فنا» در عرفان اسلامی

«فنا» در عرفان رفع تعیّن، گرایش تقیید به اطلاق و دگرگونیِ کثرت به وحدت است. بررسیِ سیر تاریخیِ مفهوم فنا در عرفان اسلامی می‎تواند در فهم و تحلیل این آموزه بنیادینِ عرفان اثرگذار باشد. در نخستین آثارِ عرفانیِ برجای‌مانده در جهان اسلام، کمتر می‎توان مفهومی مترقی از فنا را یافت، بلکه بیشتر، مضامین ابتدایی با درون‎مایه اخلاقی و نه هستی‎شناختی و فلسفی به چشم می‎خورد. این مفاهیم بسیط سیر تکاملی خود را تا قرن هفتم ادامه می‎‎دهند و با ظهور ابن‌عربی جهش می‎گیرند. شاگردان مکتب ابن عربی، شتابی فزاینده به بالندگیِ اندیشه‎ی فنا می‎بخشند. اکنون رشد آموزه فنا به پایه‎ای رسیده که با اصطلاحی شکوفا و مفاهیمی پویا و پیچیده از فنا مواجهیم. هم‎پا با ارتقای عملی و نظریِ فنا، بی‎گمان، تاثیر معارف اسلامی بر غنی‎سازیِ ماهیت فنا سرنوشت‎ساز می‎نماید.نوشتارِ پیشِ‎ رو بر آن است تا روند تکاملیِ نظریات فنا در عرفان اسلامی را تحلیل و واکاوی کند و نیز با نگاهی گذرا بر تحولات تاریخیِ آن، گزارشی از تبدلاتی که مفهوم فنا به خویش دیده را فراروی مخاطبان نهد.