بررسی تطبیقی هستی‌شناسی خلا از منظر صدرالمتالهین و فیزیک جدید

موضوع خلا به تبع مکان از مباحثی است که از دیرباز تا کنون ذهن فلاسفه قدیم و مشرب‌های فکری- ‌فلسفی دانشمندان اسلامی و فیزیک‌دانان را به خود مشغول کرده و دیدگاه‌های متفاوت و گاهی متناقض در تبیین هستی‌شناسی خلا پدید آمده است. چنان‌که نتایج بررسی تطبیقی بین فیزیک جدید از طرفی و مشرب‌های مختلف فلسفی نشان دادند که در فیزیک کلاسیک خلا ممکن است و فیزیک‌دانان در پی رسیدن به خلا کامل می‌باشند؛ ولی در دیدگاه کوانتومی در همه جا افت و خیزهای کوانتومی ناشی از میدان وجود داشته و جهان ملا است که با دیدگاه صدرایی همسوست. البته باید دقت شود که میان مفهوم ملا در فیزیک کوانتوم با مفهوم آن نزد ملاصدرا تفاوت وجود دارد. چون در زمان ملاصدرا موضوع افت و خیزها و میدان‌های کوانتومی اصلاً مطرح نبوده است؛ لذا ضرورت دارد هستی‌شناسی خلا در نحله‌های گوناگون به صورت تطبیقی صورت پذیرد و در گام نخست، در این پژوهش از دو منظر صدرایی و فیزیک جدید، این هستی‌شناسی مورد بررسی واقع می‌گردد و بررسی تطبیقی سایر نحله‌ها با فیزیک جدید و کلاسیک را به پژوهش‌های آینده می‌سپارد. پژوهش حاضر اطلاعات را به صورت کتابخانه‌ای جمع‌آوری و به صورت توصیفی-تحلیلی بررسی می‌نماید.

a comparative study of the ontology of the vacuum from the perspective of sadr al-muta`llihin and modern physics

the issue of vacuum, following space, has been of those which has occupied the minds of ancient philosophers and intellectual-philosophical currents of islamic scientists and physicists since long ago, and different and sometimes contradictory views have emerged in explaining the ontology of space. as the results of a comparative study between modern physics and different philosophical approaches showed that in classical physics, void is possible and physicists are trying to reach complete vacuum. but in the quantum perspective, there are quantum ups and downs caused by the field everywhere, and the world is full, which is consistent with sadra’s view. of course, it should be noted that there is a difference between the concept of fullness in quantum physics and its concept according to molla sadra. because at the time of mulla sadra, the subject of ups and downs and quantum fields was not discussed at all. therefore, it is necessary to make the ontology of the vacuum in different ways in a comparative way, and in the first step, in this research, this ontology is investigated from the perspective of sadra and modern physics, and comparative study of other schools in the field would be left to future researches. the current research collects information in a library form and examines it in a descriptive-analytical form.