بررسی تطبیقی تکامل اجتماعی از دیدگاه تالکوت پارسونز و استاد مطهری

دگرگونی‌ها و تغییرات جوامع انسانی در مقیاس کلان به عنوان حقیقتی انکارناپذیر همواره مورد توجه فیلسوفان تاریخ و اندیشمندان علوم اجتماعی بوده است. در خصوص روند و خط سیر کلی تحولات جوامع با رویکرد پویاشناختی، تا کنون سه الگوی تکاملی، دوری و انحطاطی مطرح شده است. الگوی تکاملی مدعی است همه یا بخش‌های بنیادین یک جامعه در فرایند زمان و به صورتی بی‌وقفه، مراحلی پیاپی از رشد و ترقی را پشت سر نهاده، به درجاتی از کمال و بلوغ می‌رسند. نوشتار حاضر در صدد است با اتکا بر روش تطبیقی دیدگاه تالکوت پارسونز و استاد مطهری در خصوص تکامل اجتماعی را با یکدیگر مقایسه کند تا از این رهگذر به فهمی عمیق از چیستی تکامل اجتماعی و دلالت‌های اجتماعی و فرهنگی آن دست یابد. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد این دو دیدگاه در موضوعاتی همچون اعتقاد به هستی مستقل برای جامعه، رویکرد تلفیقی به نقش‌آفرینی توامان فرد و جامعه (ساختارها) در فرایند زیست اجتماعی و تکامل جامعه، چندخطی‌بودن مسیر تکامل اجتماعی با یکدیگر مشابهت دارند؛ همچنین این دو دیدگاه، در خصوص چیستی تکامل اجتماعی، شاخص تکامل، عامل تکامل و غایت آن با یکدیگر اختلاف نظر دارند.

a comparative study of social evolution from the perspective of talcott parsons and professor motahhari

the transformations and changes of human societies on a macro scale as an undeniable fact have always been the concern of philosophers of history and thinkers of social sciences. on the how and manner of the changes of societies with a dynamic approach, three models of evolution, circular and degeneration have been proposed so far. the evolutionary model claims that all or the fundamental parts of a society go through successive stages of growth and development in the process of time and without interruption, and reach a degree of perfection and maturity. the present article aims to compare the views of talcott parsons and professor motahhari on social evolution by relying on the comparative method in order to gain a deep understanding of what social evolution is and its social and cultural implications. the findings of the research show that these two views are similar to each other in issues such as the belief in the independent existence of the society, the integrated approach to the twin roles of the individual and the society (structures) in the bio-social process and the evolution of the society, the multi-linearity of the path of social evolution. while, these two views disagree with each other regarding what social evolution is, the evolution index, the evolution factor, and its purpose.