حذف غایت‎اندیشی از شناخت طبیعت در فرایند تاریخی علم طبیعی

در مغرب زمین علم که در زمان پیشامدرن غایت‎اندیش بود و شناخت غایت از مهم‎ترین ارکان آن تلقی می‎گردید در یک تحول معرفتی، نه‎تنها ضرورت غایت‎اندیشی از شناخت طبیعت انکار شد، بلکه مانع رشد علم و شکوفایی تجربه بشری دانسته شد و درنتیجه شناخت غایت از دستور کار عالمان علم طبیعی کنار گذاشته شد. درباره علم مدرن سه مسئله قابل طرح است: 1- تفاوت مبنایی علم پیشامدرن و پسامدرن و اینکه علم مدرن ادامه علم گذشته نیست، بلکه تفاوت ریشه‎ای با آن دارد. علم مدرن بر خلاف علم پیش از ظهور مدرنیته غایت‎گریز است. 2- نتایج تخریبی و فسادآور علم مدرن (غایت‎گریز). 3- نیاز علوم طبیعی به دین و وحی در شناخت غایات موجودات. این مقاله عهده‎دار بررسی مسئله اول است و با روش تحلیلی- توصیفی به تحلیل و بررسی فرایند تحول علم در حذف غایت‎اندیشی می‏پردازد. از نظر این مقاله علم طبیعی که در آغاز هدفش شناخت حقیقت و موضوعش با اندیشه غایی همراه بود، با ورود اندیشه مدرن و در یک فرایند تاریخی هدف و موضوعش تغییر کرد. بانیان علم مدرن هدف علم را بسط تسلط انسان بر طبیعت و موضوع آن را طبیعت بدون غایت دانستند. اندیشه تسلط بر طبیعت و غایت‎گریز‏ با نوشته‎های ‏راجر بیکن در قرن سیزدهم آغاز شد و با نظریات گالیله، فرانسیس بیکن، دکارت و نیوتن در قرن شانزده و هفده تکمیل گردید.

Omitting Teleological Thought from Natural Science in Its Historical Process

Science, which was teleological in pre-modern times and knowing the end was considered one of its most important pillars, in an epistemological evolution, not only the necessity of teleological state of science was denied, but it has been viewed also as a hindrance against the progress of science and the flourishing of human experience. The attitude led to omitting teleology from the field. Three issues can be raised about modern science: 1- The fundamental difference between pre-modern science and that of postmodern and that modern science as the latter is not teleological contrary to the former. 2- The destructive and corrupting results of modern science. 3- The need of natural sciences to religion and revelation for perceiving the ends of beings. This article, using an analytical-descriptive method, is responsible for examining the first issue and analyzes and examines the process of evolution of science with regard to the omission mentioned. According to this article, natural science, which at the beginning of its goal was to know the truth and its subject was associated with the ultimate thought, changed its purpose and subject with the introduction of modern thought and in a historical process. The founders of modern science considered the purpose of science as increasing human domination over the endless nature. The ideas of man`s ​​dominating nature and of the endless nature began with the writings of Roger Bacon in the thirteenth century and was completed by the theories of Galileo, Francis Bacon, Descartes and Newton in the sixteenth and seventeenth centuries