تاملی در حقیقت ادراک حسی بر اساس دیدگاه‌های شیخ اشراق و صدرالمتالهین

شیخ اشراق ادراک حسی را- دست کم در محدوده ابصار- از مقوله علم حضوری می‌داند. صدرالمتالهین با نقد دیدگاه وی، تصویری حصولی از ادراک حسی را می‌پذیرد. ایشان بر این باور است نفس در ادراک حسی صورت‌هایی مجرد را که مماثل با صورت‌های موجودات مادی هستند در صقع خود انشا می‌کند. مطابق این بیان، محسوس بالذات از نگاه شیخ اشراق صورتِ خارجیِ مادی و از منظر صدرالمتالهین صورتِ ذهنیِ مجردِ مماثل با صورت خارجی مادی است. در این مقاله پس از تبیین مختصر دیدگاه شیخ اشراق درباره حقیقت ادراک حسی، شش اشکال عمده صدرالمتالهین بر دیدگاه مزبور را بررسی کرده‌ و نشان داده‌ایم اشکالات مزبور دست کم با کمک مبانی حکمت متعالیه قابل پاسخ هستند. سپس با طرح برخی ایرادهای دیدگاه صدرالمتالهین ثابت کرده‌ایم دیدگاه ایشان گرچه می‌تواند برای ادراک خیالی تبیینی مناسب به شمار آید، برای توجیه ادراک حسی ناکافی است. هدف از این پژوهش آن است که نشان دهد دیدگاه شیخ اشراق در زمینه ادراک حسی با کمک مبانی صدرالمتالهین قابل دفاع است و اندیشه‌های این دو حکیم برجسته، بیشتر مکمل هم‌اند تا نافی یکدیگر.

a reflection on the reality of the perception by sense on the basis of sheikh ishraq and sadr al-muta'allihin`s views

sheikh ishraq considers perception by presence - at least within the limits of vision, absar, - as a category of the knowledge by presence. by criticizing his point of view, sadr al-muta'allihin accepts a correspondent mental image of this perception. he believes that in this perception, the mind creates immaterial forms like those of material beings in itself. according to this, essential tangible from for sheikh ishraq is the material external form; while for sadr al-muta'allehin it is the immaterial mental form similar to its correspondent material external form. in this article, after a brief explanation of sheikh ishraq's view on the truth of tangible perception, we have examined the six major objections of sadr al-muta'allihin on this view and have shown that these problems can be answered at least with the help of the principles of the transcendent wisdom. then, by proposing some objections to the view of sadr al-muta'allihin, we have proved that his view, although it can be considered a suitable explanation for imaginary perception, is insufficient to justify tangible perception. the purpose of this study is to show that sheikh ishraq's view on sensory perception can be defended with the help of the principles of sadr al-muta'allihin, and the ideas of these two eminent sages are more complementary than contradictory