تاملاتی در معنای دین و انواع آن با ‏تاکید بر اندیشه‏های ابن‎عربی

حقیقت دین پدیده دیرپایی است که همواره پرسش‏های فراوانی را در ذهن پژوهشگران موضوع دین مطرح کرده است. تاریخ پیدایش دین، خاستگاه دین، سرشت و تعریف دین، انواع دین و نیز چگونگی کارکردهای فردی و اجتماعی آن، برخی از همین ابهام‏هاست که خاطر فیلسوفان دین را به خود مشغول داشته است. درازدامنی این پدیده و ‏تاملات پیرامونی آن، نگارنده را بر آن داشته تنها با تمرکز بر معنای دین حق و انواع آن از نگاه عرفانی به‏ویژه ابن‎عربی، برخی از این چالش‏های موجود را پاسخ دهد؛ لذا پرسش اصلی این نوشتار آن است که معنای دین و انواع آن با ‏تاکید بر اندیشه‏های ابن‎عربی کدام است؟ پژوهش حاضر با روشی توصیفی- تحلیلی نشان می‌دهد ابن‎عربی با تقسیم دین حق به تاسیسی و امضایی سه معنای تشکیکیِ انقیاد، جزا و عادت را در دین تاسیسی نهفته دانسته است. توجه به این سه معنا، ضمن دریافت دقیق ماهیت دین، از حقایق قرآنی بسیاری در این باره نیز پرده بر خواهد داشت. تقسیم دین به مستقیم و غیر مستقیم نیز از دیگر تقسیمات اوست.

reflections on the meaning of religion and its types with an emphasis on ibn arabi`s thought

the essence of religion is a long-standing phenomenon that has always raised many questions in the minds of researchers in the field. the history of religion, the origin of religion, the nature and definition of religion, types of religion and how it functions individually and socially, are some of the ambiguities that have occupied the minds of philosophers of religion. the longevity of this phenomenon and its surrounding reflections have made the author answer some of these existing challenges only by focusing on the meaning of the true religion and its types from the mystical point of view, especially ibn arabi; therefore, the main question of this study is: what is the meaning of religion and its types with emphasis on ibn arabi's thought? the present study shows in a descriptive-analytical way that ibn arabi, by dividing the right religion into original religion and secondary religion, has considered the three skeptical meanings of submission, punishment and habit to be included in the former type of religion. paying attention to these three meanings, while understanding the exact nature of religion, will also reveal many qur'anic truths in this regard. the division of religion into direct and indirect is another of his divisions.