جستاری در معنای «حکمت» با توجه به دیدگاه داوود قیصری و امام خمینی(ره)

اندیشمندان اسلامی گاه «حکمت» را شاخه‌ای از علم در نظر می‌گیرند؛ علم به احوال موجودات به گونه‌ای که در نفس‌الامر است. تفسیر دیگر «حکمت» حکم‌نمودن است؛ چنان‌که حق‌تعالی حکم فرموده که نیکوکاران را به بهشت و تباهکاران را راهی دوزخ نماید. در تفسیر سوم «حکمت» معنای اتقان و انضباط را به خود می‌گیرد؛ یعنی درست و نیکو کارکردن. تمامی این تفاسیر حاکی از  حکیم‌بودن خداوند است؛ صفتی که ثبوت آن برای ذات باری ضروری است. اما آنچه در این مقاله بررسی می‌شود، مفهوم واژۀ «حکمت» از دیدگاه داوود قیصری و تعلیقۀ امام خمینی(ره) بر این دیدگاه است. نویسندگان این مقاله بنا به‎ نظر‌ این ‌دو اندیشمند، واژۀ پرارج‌ «حکمت» را واکاوی کرده به نقد و تحلیل این دو منظر و تطبیق آنها با دیدگاه‌های دیگر اندیشمندان خواهند پرداخت. «حکمت» در این پژوهش مرتبه‌ای درنظر گرفته می‌شود که عارف ‎و حکیم، مشتاق ‌و مجذوب رسیدن به آن هستند. صاحب حکمت عارف متالّهی خواهد بود که در مراتب باطنی و سرّی آن از عقل استدلالی گذر و شهود را تجربه می‌کند. این بررسی به شیوۀ پدیدارشناختی انجام گرفته، تلاش می‌کند «حکمت» را در معنای‌ سوم و به عنوان حکمت ذوقی و ‌شهودی در برخی حالات و مشاهداتِ عارفانی اعم از شرق ‌و ‌غرب که این تجربه را داشته‌اند، بیان کند تا از این طریق ریشه‌یابی عملی، سلوکی و جایگاه دست‌نیافتنی حکمت را نقبی زند.

a study for the meaning of hikmat as viewed by davood qaisari and imam khomeini

islamic thinkers sometimes consider hikmat as a branch of science; knowledge of the states of beings as they are in.themselves. another interpretation of hikmat is to judge, as the almighty has decreed that the good should go to heaven and the wicked to hell. in the third interpretation, hikmat has been taken to mean stability and discipline, that is, to act properly. all these meanings indicate that god is hakim; a necessity attribute essential to god. but what is examined in this article is the meaning of the word hikmat from the point of view of davood qaisari and imam khomeini. the authors, regarding the views of these two thinkers, studied the valuable term hikmat and studied the views critically with regard to other views in the field. in this research, hikmat is considered a level that every mystic and sage is eager and fascinated to achieve. the possessor of hikmat will be a theologian mystic who experiences the passage and intuition of the rational intellect in its esoteric and secret levels. this study is done in a phenomenological way, it tries to express hikmat in the third sense and as a tasteful and intuitive hikmat in some mystical situations and observations, both east and west, which have had this experience, in order to find practical roots. it undermines the behavior and unattainable position of hikmat.