مقایسه جایگاه نفس‌الامری ذات و تعیّنات الهی در دو منظر صدرایی و عرفانی

هدف پژوهش اعتباری یا غیراعتباری‎دانستن تمایز تعیّنات حقی از ذات حضرت حق، از پرسش‌های مشترک در حکمت و عرفان اسلامی است. پرسش این است که آیا تعیّنات علمی احدی و اسمایی، حقیقتاً و در نفس‎الامر با یکدیگر متمایزند یا تمایز مقام ذات از مقام احدیت و واحدیت، امری اعتباری است و این عناوین، فارغ از اعتبار ذهنیِ فاعل شناسا، هیچ گونه تعدد و تمایزی ندارند. در همین راستا، هدف این پژوهش، کشف نگرش عرفان اسلامی و حکمت متعالیه در خصوص این موضوع است. پژوهش حاضر با استفاده از روش تحلیل اصطیادی و مقایسه، به بررسی تحلیلی و تطبیقی نگرش عرفانی و صدرایی در این موضوع پرداخته است؛ همچنین این تحقیق مبتنی بر داده‌های کتابخانه‏ای انجام گرفته است. یافته‌های تحقیق از این قرار است که تمایز ذات و تعیّنات حقی در کلام ملاصدرا به تمایز وجود و ماهیّت و تمایز محیط و محاط تنظیر شده‌اند که نشان‌دهنده تمایز نفس‌الامری ذات و تعیّنات در حکمت متعالیه است؛ همچنین اعتقاد عارفان اسلامی به تقدم رتبی مقام باطن و غیب نسبت به مقام شهادت و صورت و اعتقاد آنان به تمایز احاطیِ ذات و تعیّنات، به‏روشنی به تمایز نفس‏الامری حضرت ذات از حضرت اسماء دلالت می‌کند. نتیجه تحقیق آن است که عینیّت ذات و صفات در نگرش عرفانی و صدرایی مربوط به ساحت وجود و تحقّق است و منافاتی با تقدّم رتبی و نفس‌الامری مقام ذات نسبت به مقام صفات ندارد.

comparison of the position of nafs-al-amri of divine essence and qualifications in both sadra and mystical perspectives

the purpose of the study is to explain if the distinction of the divine nonessential qualifications and essential qualifications, the question common in philosophy and mysticism, is valid or invalid. the question is whether tayyunati ilmiy-i ahadi are really and in themselves distinct from each other, or whether the distinction between maqami dhat, the status of essence, and ahadiyyat and vahidiyyat may not be taken as valid and these titles have no multiplicity or distinction, regardless of the subjective mental validity. in this regard, the purpose of this study is to discover the attitude of islamic mysticism and transcendent wisdom on this issue. the present study has used analytical and comparative study of mystical and sadrian views on this subject, using the method of analysis and comparison; this research is also based on library data. the findings of the research show that the distinction between the essence and nonessential qualifications in mulla sadra's words have been compared to the distinction of existence and quiddity and the distinction between something enclosing and what enclosed, which shows the distinction between the essence and the modifications in transcendent wisdom; also, the belief of islamic mystics in the hierarchical precedence of the inner and unseen status over the status of the outer and form, and their belief in tamayuzi ihati between essence and modifications, clearly indicates the distinction between the essence and the names. the result of the research is that the objectivity of essence and attributes in mystical and sadrian attitudes is related to the realm of existence and realization and does not contradict the order of precedence and self-determination of the status of essence over the status of attributes