خیال به‌مثابه نفس حیوانی بازشناسی قوّۀ خیال نزد صدرالمتالهین در پرتوی تبیین مبانی و تحلیل کارکردها

قوّۀ خیال در فلسفۀ ابن‌سینا و تابعان وی، «خزانۀ» صوَری معرفی می‌شود که جزئی است و به‌وسیلۀ حسّ مشترک ادراک شده است؛ در مقابل، صدرالمتالهین در مقام تعریف قوّۀ خیال، دو دیدگاه متفاوت، ولی منسجم و منطقی ارائه کرده که با تحلیل روش‌شناختی وی در مباحث نفس، قابل استنتاج و توصیف است. مسئله اساسی پژوهش جاری، توصیف نظریۀ واقعی صدرالمتالهین در مسئله چیستی خیال و سپس مقایسه آن با دیدگاه رایج مشائیان، به‌منظور کشف نقاط اشتراک و افتراق حقیقی این دو دیدگاه است. یافته اصلی که براساس روش تحلیلی منطقی و با تکیه بر روی‌آورد تحلیل گزاره‌ای و سیستمی عبارات صدرالمتالهین در دو مقامِ «تبیین مبانی شناخت قوّۀ خیال» و «ارائه کارکردهای این قوّۀ» به‌دست آمده است، حاکی از اتخاذ دو رویکرد از سوی صدرا در تعریف قوّۀ خیال است. وی در ابتدای مباحث نفس‌شناسی و قوای آن، تابع دیدگاه مشهور مشائیان است و پس از آن و در فرایندی تعالی‌گونه و با ابتنا بر امکان تشکیک در قوای نفس، دیدگاه دیگری را در بازشناسی قوه خیال ارائه می‌دهد. صدرالمتالهین خیال را به‌مثابه نفس حیوانی و فصل حقیقی انسان در مرتبۀ حیوانیّت معرّفی می‌کند که خود بر قوّه‌انگاری هریک از مراتب سه‌گانۀ نفس انسانی در نظام فلسفی وی مبتنی است.

Imagination as the Animate Soul (Sadr alMutuallihin's Recognition of the Power of Imagination in the Light of Explaining the Principles and Analyzing the Functions)

The Power of Imagination in Ibn Sina and his followers` philosophy is introduced as the container of those partial forms perceived by the common sense. Sadr alMutuallihin, however, when defining the power of Imagination, presented two distinct, but coherent and logical, perspectives inferential and describable by his methodological analysis. The main issue of the current study is to describe Sadr alMutuallihin's true theory of the what of imagination and then compare it with the common Peripatetic view to discover the true commonalities and differences between these two views. The main finding, on an analyticallogical approach and the propositional and systematic analysis of Sadr alMutuallihin's statements in the two positions of explaining the fundamentals of the cognition of the imagination and presenting the functions of this power, suggests that Sadra has adopted two approaches. At the beginning of his epistemological debates and his powers, he is subject to the famous view of the Peripatetic, and then, in a process of transcendence, with a view to the possibility of forming a selfpower, offers another perspective on the recognition of the imagination. Mulla Sadra defines the imagination as the animal soul and the real species of man in the animal system, which itself is based on the threefold power of the human soul in his philosophical system