بررسی رابطه حسن و عشق و هنر از منظر شیخ احمد غزالی

تصوف شیخ احمد غزالی، تصوفی عاشقانه است که در آن، حسن و عشق از عناصر اصلی سلوک شمرده می‏شوند. حسن از پی تجلی و عشق از پی دیدن حسن می‌آید. با دیدن حسن، شور عاشقانه حادث می‌شود؛ پس عشق همواره پس از تجلی حسن است. در این مقاله ابتدا عشق و حسن را از منظر غزالی توضیح داده، سپس چند ویژگی اصلی آنها را در رابطه با هم بررسی کرده‏ایم که عبارت‏اند از: برای انسان بودن عشق، کرشمه حسن و کرشمه معشوقی، اشتقاق عاشق از عشق و اشتقاق معشوق از تجلی حسن، و تشکیکی بودن حسن و عشق. در نهایت به بحث هنر از نگاه غزالی پرداخته‏ایم. او هنر را با تشبیه مرتبط می‌داند. هنرمند حسن را می‌بیند و آن را در اثرش می‌نمایاند؛ پس هنرمند از آنجا که حُسن‌بین است، عاشق است و از آنجا که حسن را می‌نمایاند، اهل تشبیه است. در پایان به هنر مطلوب از دید غزالی می‌پردازیم؛ هنری که از بیخودی هنرمند برخاسته است و دراصطلاح آن را «هنر بی‌هنری» می‌نامند.

A Study of the Relation of Virtue, Love and Art as Viewed by Sheikh Ahmad Ghazzali

The Sufism of Sheikh Ahmad Ghazali is a lovebased mysticism in which virtue and love are considered as the main elements of a mystical journey. Virtue follows manifestation, tajalli, and love follows virtue. A mystic, having seen virtue, attain the lovebased passion. Love, therefore, always follows the manifestation of virtue. In this article, first, we have explained love and virtue as viewed by Ghazzali and, then, we have examined some of their main features in relation to one another as: love`s state of being for mankind, inviting glance of virtue and that of being loved, derivation of lover and loved from love and manifestation of virtue respectively and gradual state of virtue and love. Finally, we have discussed art as viewed by Ghazali. He relates art with simile. An artist sees virtue and represents it in his work; an artist, therefore, as sees virtue, is lover and as represents virtue is of simile. In the end, we speak Ghazali's desirable art; the one coming from the selflessness of the artist, and is technically called artless art.