خیال به‏مثابه نفس حیوانی بازشناسی قوّۀ خیال نزد صدرالمتالهین در پرتوی تبیین مبانی و تحلیل کارکردها

قوّۀ خیال در فلسفۀ ابن‏سینا و تابعان وی، «خزانۀ» صوَری معرّفی می‏شود که جزئی است و به وسیلۀ حسّ مشترک ادراک شده است. در مقابل، صدرالمتالهین در مقام تعریف قوّۀ خیال، دو دیدگاه متفاوت ولی منسجم و منطقی را ارائه کرده که با تحلیل روش‏شناختی وی در مباحث نفس، قابل استنتاج و توصیف است. مسئله اساسی پژوهش جاری، توصیف نظریۀ واقعی صدرالمتالهین در مسئله چیستی خیال و سپس مقایسه آن با دیدگاه رایج مشائیان، به منظور کشف نقاط اشتراک و افتراق حقیقی این دو دیدگاه است. یافته اصلی که بر اساس روش تحلیلی منطقی و با تکیه بر روی‏آورد تحلیل گزاره‏ای و سیستمی عبارات صدرالمتالهین در دو مقامِ «تبیین مبانی شناخت قوّۀ خیال» و «ارائه کارکردهای این قوّۀ» به دست آمده است، حاکی از اتخاذ دو رویکرد از سوی صدرالمتالهین در تعریف قوّۀ خیال است. وی در ابتدای مباحث نفس‏شناسی و قوای آن، تابع دیدگاه مشهور مشائیان است. پس از آن و در فرایندی تعالی‏گونه و با ابتنا بر امکان تشکیک در قوای نفس، دیدگاه دیگری را در بازشناسی قوه خیال ارائه می‏دهد. صدرالمتالهین خیال را به‏مثابه نفس حیوانی و فصل حقیقی انسان در مرتبۀ حیوانیّت معرّفی نموده که خود، مبتنی بر قوّه‏انگاری هریک از مراتب سه‏گانۀ نفس انسانی در نظام فلسفی وی است.

Power of Imagination as Animate Soul; Restudying the Power of Imagination as Viewed by Sadr ulMutuallihin in the Light of Explaining the Principles and Analyzing Functions

The faculty of imagination in the philosophy of Avicenna and his followers is known as a mental capacity for preserving particular forms perceived by common sense. Sadr ulMutuallihin, yet, when defining the faculty of imagination, has given two various, but interconnected and logical, views, that are inferential from and describable on his methodological analysis in the field of human soul. The basic issue of the current research is to describe Sadra`s final view of the whatness of the human soul and to compare it with that of peripatetic philosophers. The main finding, being achieved in a logical and analytical method and relying on the propositional and systematic analysis of the statements of Sadr alMutuallihin in two positions of explaining the foundations of the knowledge of the faculty and giving the Functions of the faculty, has shown the validity of the claim. At first, he thought as the wellknown peripatetic and, then, relying on the gradation of the mental faculty gave another view on which the faculty of imagination is known as the animate soul and as the very logical particularity of human being in animate level, which is based on powerregarded state of the three levels of the human soul in his philosophical system.