تبیین عینیت مفهوم علیت تجربی بر اساس امکانات فلسفه‌ صدرایی

یکی از روش‌های ارتباط میان فلسفه اسلامی با فلسفه غرب، عرضه کردن پرسش‌های هر کدام به دیگری و تلاش برای پاسخ دادن به آنها بر اساس امکانات موجود در آن فلسفه‌هاست. بر این اساس، در این نوشته بر آنیم تا با مواجه کردن فلسفه ملاصدرا با پرسش و اشکال هیوم در مورد اصل و منشا مفهوم علیت ‌تجربی، به تبیین مفهوم علیت تجربی بپردازیم. هیوم بر اساس مبنای تجربه‌گرایی خود، با انکار ادراک و شناخت علیت توسط عقل، عینیت مفهوم علیت را انکار کرد. در پاسخ به پرسش هیوم، می‌توان گفت بر اساس امکانات موجود در متون ملاصدرا در بحث ادراک و نیز ارتباط نفس و بدن، عقل انسان در همان موطن حس، علیت را به‌نحو مستقیم ادراک کرده و در مرحله دیگر با تحلیل عقلی، مفهوم آن را انتزاع می‌کند. ‌به‌عبارت دیگر بر خلاف هیوم که شهود عقلی در مورد علیت را انکار می‌کرد، بر اساس امکانات فلسفه صدرا، شهود عقلی نسبت به علیت قابل تبیین است. بنابراین در پاسخ به اشکال هیوم در مورد تبیین عینیت علیت، در کنار تبیین‌های ‌ایده‌آلیستی همچون ‌ایده‌آلیسم استعلائی کانت، می‌توان تبیینی کاملاً رئالیستی از مفهوم علیت عرضه کرد.

A Study of the Objectivity of the Concept of Empiricist Causality on Sadra`s Philosophy

One way for Islamic philosophy and Western philosophy to form connection with one another lies in presenting their questions to one other demanding their answers. Accordingly, in this paper, it is intended to find a solution for Hume's difficulty on the origin of the concept of empirical causality in Sadra`s philosophy. Hume, denying the possibility for perceiving causality, disagreed the objectivity of the concept of empiricist causality. In response to Hume's question, it can be said that, based on the possibilities contained in the texts of Mulla Sadra on knowledge, the relation between soul and body, the human mind in the same level of sensation perceives causality directly and, in another step, with mental analysis arrives at the concept. In other words, contrary to Hume, who denied the rational intuition of causality, based on the possibilities of Sadra's philosophy, rational intuition of causality may be explained. Therefore, in response to Hume's difficulty and along with idealistic explanations such as Kant's transcendental idealism, a completely realistic explanation of the concept of causality may be presented