بررسی دیدگاه استاد مصباح یزدی و لارنس بونجور در خطاناپذیری باورهای وجدانی

مبناگرایان، باورها را به دو دستۀ پایه و غیرپایه تقسیم می‏کنند و باور پایه را باوری می‏دانند که برای توجیه آن نیازی به باور دیگر نیست. در میان باورهای پایه، باورهای وجدانی جایگاه بسیار محکمی دارند و یکی از مبانی معتبر معرفت شناخته شده­اند. در حالی که عقل­گرایان حداکثری مثل دکارت، باورهای وجدانی را خطاناپذیر می­دانند، عقل­گرایان معتدل مانند لارنس بونجور، امکان وقوع خطا را در وجدانیات می­پذیرند. بونجور در تبیین چگونگی توجیه باورهای وجدانی، نظریه «آگاهی سازنده» را ارائه می­کند. آگاهی سازنده از نظر او، حالتی غیرمفهومی­ است که با فرایند توصیفی به باور وجدانی تبدیل می­شود. در میان فیلسوفان مسلمان معاصر، آیت‏الله مصباح یزدی توجیه باورهای وجدانی را به دلیل انتساب مستقیم آنها به علم، حضوری می­داند و به خطاناپذیری آنها معتقد است. این نوشتار با رویکردی تحلیلی سعی دارد تا دیدگاه آیت‏الله مصباح یزدی، از مبناگرایان مسلمان و بونجور، از مبناگرایان غربی را دربارۀ خطاپذیری یا خطاناپذیری وجدانیات تبیین کند و از این راه بر اساس فلسفۀ اسلامی، ایرادهای عمده­ای را که در میان فلاسفۀ غرب بر خطاپذیری باورهای وجدانی مطرح شده است، پاسخ دهد