جایگاه وجودی و معرفتی عقل انسانی از منظر ابن‌عربی

عقل با توجه به معنای لغوی، خصوصیات و لوازم ذاتی آن، میان همه موجودات عقلانی، از عقل اول گرفته تا قوه عاقله انسانی مشترک است. به همین دلیل، ابن‌عربی وقتی از عقل سخن می‌گوید، معنای لغوی آن را در نظر می‏گیرد. عقول انسانی از عقل اول به نحو تجلی و افاضه به وجود آمده‌اند. براین‏اساس، حقیقت عقول انسانی، همانند عقل اول، از سنخ نور و مجرد از ماده‌اند. کثرت عقول انسانی و نیز تفاوت و امتیاز میان آنها به واسطه مواد قابلی است، نه از ناحیه فاعل مفیض. عقل انسانی دارای دو بعد یا جنبه است: جنبه عملی که مربوط به کنترل غرایز نفسانی و هدایت آن به سمت موارد مشروع و دعوت به خیر و جلوگیری از انجام شر است، و جنبه نظری که عقل از این جهت به عنوان یکی از قوای ادراکی انسان، ابزار و طریق و یا منبع برای معرفت و شناخت به واقع است. عقل دارای هویت نوری و ادراکی است و همانند نور کاشفیت و روشنگری درباره غیر دارد و ازاین‌رو، در حد توان خود می‌تواند واقع را بیابد. عقل برای کسب معرفت جدید، یا از قوه فکر و نظر مدد می‌گیرد (عقل ناظر) و یا اینکه حقایق و معارف از سوی حق تعالی بر او افاضه می‌شود و او می‌پذیرد (عقل قابل).

The Ontological and Epistemological Position of Human Intellect as Viewed by Ibn Arabi

`Aql, intellect, with regard to its lexical meaning, essential properties and requisites is common in all intellectual beings, from the first intellect to human intellectual ability. On this reason, Ibn Arabi, when saying of intellect, regards its lexical meaning. Human intellects is viewed by him to be the grace and manifestation of the first. On this basis, the essence of human intellects, like that of the first intellect, is light and immaterial. Variety and numerous state of human souls lie in their corporeal aptitudes, not in their agent. Human intellect is of two aspects: one is for controlling natural instincts and directing them to lawful deeds. The other functions as a way and means for human knowledge of reality. Human intellect is of an immaterial identity and functions like a light that lighten the things. It, therefore, can perceive reality in accordance to its ability. Human intellect enjoys mental power to attain knowledge or take it from the Divine directly.