تحلیلی بر مکان‌یابی پناه‌گاه‌های امن شهری با رویکرد پدافند غیر عامل (نمونۀ موردی: شهر اهواز)

شهرها به‌عنوان مراکز تجمیع دارایی های فیزیکی و انسانی، در زمان بحران خسارت زیادی خواهند دید؛ بنابراین پرداختن به امور پدافند غیر عامل می‌تواند خسارات را به میزان قابل ‌توجهی کاهش دهد. برای این منظور امروزه مکان‌یابی با کمک سیستم‌های اطلاعات جغرافیایی نقش اساسی در تعیین مکان پناهگاه‌های شهری با توجه به اصول پدافند غیر عامل دارد. پژوهش حاضر باهدف مکان یابی پناهگاه های شهری با رویکرد پدافند غیر عامل در سطح شهر اهواز تدوین‌شده است. این پژوهش در زمره تحقیقات کاربردی و برای تدوین آن از روش توصیفی- تحلیلی استفاده‌شده است. اطلاعات مورد نیاز از طریق روش های کتابخانه ای و میدانی گردآوری شده است.  ده زیرمعیار مکان‌یابی پناهگاه‌های شهری در قالب سه معیار کلی (عملکردی، کالبدی و طبیعی- محیطی)، انتخاب‌شده و نسبت به آماده سازی، طبقه بندی و نرمال سازی آن‌ها اقدام  شده است. در این پژوهش برای مکان یابی از محیط نرم‌افزار «arc gis 10.6 » و برای تعیین میزان وزن معیارها و زیرمعیارها  از تکنیک  «ahp» استفاده‌شده است. پس ‌ازآن لایه‌های اطلاعاتی و نقشه‌ها، متناسب با معیارها ارائه شد و درنهایت نقشه‌ ترکیبی معیارها استخراج گردید که نشان‌دهنده‌ بهترین مکان برای ایجاد پناهگاه در این پهنه است. ترکیب لایه‌های مختلف موثر، نقشه نهایی فضاهای بهینه برای ساخت پناهگاه‌های شهری با تقسیم‌بندی مناطق به پنج دسته‌ بسیار بالا تا نامناسب به دست آمد و مکان های مناسب مشخص شد. نتایج پژوهش نشان می دهد 23 درصد از منطقه (3499 هکتار) در  وضعیت مناسب بالا و بسیار بالا برای پناهگاه شهری هستند. همچنین مناسب‌ترین مکان ها جهت استقرار پناهگاه های شهری اهواز در نواحی شرقی، جنوبی و جنوب غربی قرار دارند که در مناطق سه و پنج شهری اهواز قرار گرفته اند و از پتانسیل نسبتاً بهتری برای سکونت افراد برخوردار هستند. این مناطق دارای فضای باز کافی و درعین ‌حال سازگار با کاربری‌های اطراف هستند؛ بنابراین این مناطق به دلیل برخورداری از فضاهای باز مناسب و همچنین دسترسی مناسب از قابلیت بالایی برای اسکان افراد آسیب‌دیده برخوردار می باشند.

an analysis of the location of urban safe shelters with a passive defense approach (case study: ahvaz city)

cities, as centers of gathering physical and human assets, will suffer a lot of damages during the crisis. therefore, dealing with passive defense issues can significantly reduce damages. for this purpose, locating with the help of geographic information systems plays an essential role in determining the location of urban shelters according to the principles of passive defense. the present study was compiled with the aim of locating urban shelters with a passive defense approach in the city of ahvaz. this research is included in applied research, and a descriptive-analytical method was used to compile it. the required information has been extracted through the library, documents, fieldwork and statistical results. ten sub-criteria for locating urban shelters in the form of three general criteria (functional, physical and natural-environmental) have been selected and prepared, classified and normalized. in this research, arc gis 10.6 software environment was used to prepare criteria and sub-criteria. after that, information layers and maps according to the criteria were presented, and finally, the combined criteria map was extracted, which indicates the best place to build a shelter in this area. by combining different effective layers, the final map of the optimal spaces for the construction of urban shelters was obtained by dividing the areas into five categories from very high to unsuitable and suitable places were determined. according to the surveys, 23% of the area (3499 hectares) are in a state of high and very high suitability for urban shelter. also, the most suitable places for the establishment of urban shelters in ahvaz are in the eastern, southern and southwestern areas, which are mostly in the third and fifth urban areas of ahvaz, which have relatively better potential for people to live, and these areas have enough open space and at the same time, they are compatible with the surrounding uses. therefore, due to the availability of suitable open spaces as well as proper access, these areas have a high ability to accommodate the affected people.