ارزیابی و تحلیل مولفه‌های موثر بر کیفیت محیطی محلات شهری نوبنیاد (نمونۀ موردی: محله‌های منظریه و برم‌پهنۀ شهرکرد)

توسعۀ بی‌رویۀ شهرها در سال‌های اخیر موجب عدم‌توجه به کیفیت محیط انسانی و طراحی برای جوامع انسانی شده که پیامد آن، رشد پراکندۀ شهری و شکل‌گیری محلات جدید در بسیاری از شهرهای جهان سوم است. پژوهش حاضر دارای ماهیتی توسعه‌‌ای-کاربردی و روش توصیفی-تحلیلی است و با هدف ارزیابی مولفه‌های موثر بر کیفیت محیطی محلات نوبنیاد منظریه و برم‌پهنۀ شهر شهرکرد انجام شده است. در این پژوهش داده‌‌های مورد نیاز با استفاده از مطالعات کتابخانه‌‌ای و بررسی‌‌ میدانی در سطح خانوار جمع‌آوری شد. حجم نمونه با استفاده از فرمول کوکران معادل 315 خانوار برآورد شد. با بهره‌‌گیری از روش‌‌های کمّی و آماری ازجمله رگرسیون چندگانه در محیط نرم‌افزار spss، معادلات ساختاری در محیط نرم‌افزار lisrel و تحلیل چندمتغیرۀ فازی در محیط gis، به بررسی میزان کیفیت محیطی و اولویت‌‌بندی مولفه‌‌های موثر در محلات مدنظر پرداخته شده ‌‌است. 54 شاخص کیفیت محیط شهری در قالب 4 شاخص کالبدی، اقتصادی، اجتماعی و زیست‌محیطی مورد بررسی قرار گرفته است. در نرم‌افزار lisrel شاخص‌‌های آشکار براساس درجۀ اهمیت و تاثیرگذاری، اولویت‌بندی و خلاصه‌سازی شدند و برای تهیۀ نقشۀ شاخص‌‌های موثر از مدل منطق فازی در قالب gis استفاده شده است. یافته‌ها نشان می‌‌دهد که محلۀ منظریه دارای کیفیت محیطی پایین و محلۀ برم‌پهنه دارای کیفیت محیطی بالایی است؛ از لحاظ برخورداری از شاخص‌‌های کیفیت محیطی نیز به‌ترتیب اولویت در محلۀ منظریه، شاخص‌‌های کالبدی-محیطی، زیست‌محیطی، اجتماعی و اقتصادی با 0.511، 0.456، 0.287 و 0.266 درصد و در محلۀ برم‌پهنه به ترتیب اولویت، شاخص کالبدی-محیطی، اجتماعی، زیست‌محیطی و اقتصادی با 0.548، 0.306، 0.294 و 0.278 درصد بیشترین نقش را در کیفیت محیطی شهرکرد دارند که نشان‌گر مهم‌بودن بُعد کالبدی نسبت‌به بقیۀ ابعاد است.

evaluation and analysis of components affecting the environmental quality of newly established urban neighborhoods (case study: manzaria and boram pahneh neighborhoods of shahrekord)

the uncontrolled development of cities in recent years has led to a lack of attention to the quality of the human environment and design for human societies, resulting in scattered urban growth and the formation of new neighborhoods in many third world cities; therefore, the present study, which is of a developmental-applied nature and descriptive-analytical method, has been carried out with the aim of evaluating the effective components on the environmental quality of the newly established neighborhoods of manzaria and shahrekord. the required data were collected using library studies and field surveys at the household level and the sample size was estimated to be 315 households according to the cochran’s formula. using quantitative and statistical methods such as multiple regression, structural equations and fuzzy multivariate analysis in gis environment, the degree of environmental quality and prioritization of effective components in the target areas are investigated. 54 quality indicators of urban environment have been studied in the form of 4 physical, economic, social and environmental indicators. in lisrel software, explicit indicators were prioritized and summarized based on the degree of importance and effectiveness, and a fuzzy logic model in gis format was used to prepare effective indicators. the results show that there is a significant difference between the two neighborhoods in terms of environmental quality indicators; thus, manzaria neighborhood has a low environmental quality and boram pahneh neighborhood has a high environmental quality; in terms of having environmental quality indicators, priority in manzaria neighborhood, physical, environmental, social and economic indicators with 0.511, 0.456, 0.287 and 0.266 percent, respectively, and baram pahneh neighborhood order of priority, physical, social, environmental and economic indices with 0.548, 0.306, 0.294 and 0.278 percent have the most role in the environmental quality of shahrekord, which indicates the importance of the physical dimension compared to other dimensions.