شناسایی کانون های گرد و غبار شهر بیرجند

پدیده‌های اقلیمی در مناطق مختلف جهان در ارتباط  با ویژگی جغرافیایی هر منطقه، متفاوت‌اند. یکی از پدیده‌های غالب جوّی در مناطق بیابانی و نیمه‌بیابانی جهان، گردوغبار است. این پدیده در بخش عمده‌ای از ایران با اقلیم خشک، ازجمله بیرجند در شرق ایران، با آلودگی هوا مرتبط است. کانون‌ها و مسیرهای گرد و غبار این منطقه در طی سال متنوع‌اند و شناخت آن‌ها به مدیریت ریسک شهری، پیش‌بینی و بیابان‌زدایی کمک می‌کند. در این مطالعه برای تعیین منشا گردوغبار از تصاویر ماهوارۀ لندست در دوره 1955-2017 استفاده شد. روز گرد و غبار، براساس تقسیم‌بندی شایو و دونگ با کد 06 و 07 با دید افقی کمتر از 10 کیلومتر، تعریف و با شاخص btd و tdi، آشکارسازی شد. برای تعیین الگوهای جوّی گردوغبار، از داده‌های شبکه‌ای noaa و مسیرهای ورودی با مدل های-اسپلیت به روش پسگرد، انجام شد. نتایج نشان داد، بیشترین روز گرد و غبار در سال‌های 1963 و 2008 (دورۀ بازگشت 45 ساله)، به‌ترتیب با تعداد 148 و 128 روز، عمدتاً در دورۀ گرم و ماه جولای (تیر ماه) حادث می‌شوند. وزش باد 120 روزۀ سیستان در شرق ایران، در انتقال ذرات گرد وغبار وآلودگی هوای بیرجند از سمت شرق و شمال شرق از بیابان‌های آسیای میانه، ترکمنستان، افغانستان، دشت‌های خراسان رضوی و دشت‌های داخلی، نقش عمده را دارد؛ اما در دورۀ سرد سال، توده‌های سرد سیبری از شرق، جبهه‌های سرد (آنتی‌سیکلون مهاجر)، سیکلون‌های میرا و کم‌فشارها از جهت شمال غرب، غرب و جنوب غرب با عبور از دشت‌های مرکزی ایران و بعضاً بیابان‌های سوریه و عراق در سطوح بالای جوّ، موجب گرد وغبار می‌شوند. در همۀ این کانون‌ها، وقوع ذرات معلق و آلودگی شهرها در دوره‌های خشک غالب است.

identification of dust centers in birjand city

climatic phenomena in different regions of the world are different in relation to the geographical characteristics of each region. dust is one of the dominant atmospheric phenomena in desert and semi-desert regions of the world. this phenomenon is related to air pollution in most parts of iran with dry climate, including birjand in eastern iran. the origin and direction of dust in this area are varied in the year, and knowing them helps urban risk management, forecasting and desertification. in this study, landsat satellite images were used to determine the origin of dust in the period of 1955-2017. the dust day was defined based on the classification of shao and dong with code 06 and 07 with horizontal visibility of less than 10 km, and revealed with btd and tdi index. to determine dust atmospheric patterns, grid data from noaa was used, and dust trajectories were carried out with the hysplit model. the results showed that the most dust days in 1963 and 2008 (45 years), with 148 and 128 days, respectively, which mainly occur in the warm season and july. the 120-day winds of sistan in the east of iran plays a major role in transporting dust particles and air pollution in birjand from the east and northeast from the deserts of central asia, turkmenistan, afghanistan, khorasan razavi plains and interior plains. but in the cold period of the year, siberian cold masses from the east, cold fronts (migrating anticyclone), occluded fronts and low pressures from the northwest, west and southwest by passing through the central plains of iran and sometimes the deserts of syria and iraq causes dust in the upper levels of the atmosphere. in all these centers, the occurrence of particles and pollution of cities prevails during periods of drought.