نگرشی تحلیلی به‌منظور شناسایی متغیرهای استراتژیک موثر بر تولید فقر در استان سمنان

عدم‌تعادل در پراکنش فضایی توسعه‌ها، موجب می‌شود که به‌تدریج مناطقی شکل گیرند که در آن‌ها تناقضی آشکار در توسعۀ مناطق مرکزی و حاشیه‌ای وجود داشته باشد. این‌گونه تناقض‌ها درنهایت منجر به تغییر در کیفیت شاخص‌های اجتماعی و اقتصادی به‌خصوص شاخص‌های مربوط به فقر و معیشت، می‌شود؛ به‌نحوی‌که تفاوت آشکاری بین این متغیر‌ها در میان سکونتگاه‌های روستایی و شهری استان‌ها مشاهده می‌شود که نهایتاً این امر موجب تخلیۀ بخش اعظمی از سکونتگاه‌های روستایی شده است. در پژوهش حاضر با تحلیل تفسیری-ساختاری از سیستم کارکردی استان سمنان، سعی بر آن شده است تا با استفاده از نظرات کارشناسان در قالب مصاحبه و پرسشنامه، از طریق بررسی روابط بین 80 متغیر‌ و نیز به‌کارگیری نرم‌افزار میک‌مک، روند‌های تولید و بازتولید فقر و همچنین متغیر‌های استراتژیک درجهت تکامل این سیستم شناسایی شوند. نتایج حاصل از پژوهش، نشان می‌دهد که متغیر کمبود منابع آب از مهم‌ترین عوامل مهاجرت جمعیت فعال روستا‌ها به شهر‌ها و درنتیجه تخلیۀ آن‌ها بوده است. از سوی دیگر متغیر‌های ارزش‌افزوده کل فعالیت‌های اقتصادی، جریان سرمایه، تمرکز اشتغال در شهرها، مهاجرت، تمرکز جمعیت فعال در شهرها، وجود شهرک‌های صنعتی و نیز تفرق فضایی و سیاسی قدرت در شهرها، با ایجاد دور تسلسل، موجبات بازتولید فقر در روستاها را فراهم کرده‌اند؛ براین‌اساس، با سرمایه‌گذاری در متغیر‌های انتقال منابع آب و سدسازی، بهبود کیفیت شبکۀ معابر بین شهر و روستا و نیز با بهبود بخش کشاورزی و تولید در روستا‌ها می‌توان از کاهش درآمد و بیکاری در آن‌ها و در پی آن بروز فقر جلوگیری کرد.

analytical approach in order to identify strategic variables affecting poverty production in semnan province

the imbalance in the spatial distribution of developments causes the formation of areas in which there is a clear contradiction in the development of central and peripheral areas. such contradictions ultimately lead to changes in the quality of social and economic indicators, especially those related to poverty and livelihoods; there is a clear difference between these variables between rural and urban settlements in the provinces, which ultimately has led to the evacuation of most rural settlements. in the present study, with interpretive-structural analysis of the functional system of semnan province, it has been tried to use the opinions of experts in the form of interviews and questionnaires, by examining the relationships between 80 variables and also using micmac software, production processes and poverty reproduction. identify strategic variables for the evolution of this system. the results of the study show that the variable of water shortage has been one of the most important factors in the migration of the active population of villages to cities and as a result their evacuation. on the other hand, the value-added variables of total economic activities, capital flow, concentration of employment in cities, migration, concentration of active population in cities, existence of industrial estates and spatial and political dispersion of power in cities, by creating a sequence, have reproduced poverty in rural areas; accordingly, by investing in the variables of water resources transfer and dam construction, improving the quality of the network of roads between urban and rural areas, as well as improving the agricultural sector and production in rural areas, unemployment and income reduction can be reduced and subsequently poverty can be prevented.