شناسایی عوامل تاثیرگذار بر پژمردگی فضاهای شهری (نمونۀ موردی: کلان‌شهر تبریز)

در دهه‌های اخیر، فضاهای شهری به دلایل مختلفی همچون کاهش نرخ اقتصادی توسعه، تغییرات جمعیتی، تعدیل ساختار صنعتی و اُفت بازار املاک و مستغلات تحت فشار بوده‌اند و بحث زوال و پژمردگی شهری گسترش یافته و به یک پدیدۀ جهانی تبدیل شده است؛ ازاین‌رو، شناسایی عوامل تاثیرگذار بر گسترش پژمردگی شهری و برنامه‌ریزی استراتژیک به‌منظور مواجهه با گسترش این پدیده و تحقق توسعۀ پایدار ضرورتی اجتناب‌ناپذیر است. در این راستا، هدف از تحقیق حاضر شناسایی عوامل تاثیرگذار بر پژمردگی فضاهای شهری در کلان‌شهر تبریز است. روش تحقیق ترکیبی از رویکردهای کمّی-کیفی و با هدف کاربردی و ماهیت توصیفی-تحلیلی بوده و در راستای تجزیه‌و‌تحلیل داده‌ها از معادلات ساختاری مبتنی‌بر واریانس با روش حداقل مربعات جزئی smart-pls استفاده شده است. جامعۀ آماری تحقیق نیز شامل کارشناسان، مدیران و مسئولان شهری و نخبگان دانشگاهی بوده (حدود 1400 نفر) و حجم نمونه با استفاده از قواعد خاص روش حداقل مربعات جزئی و مدل اصلاح‌شدۀ کوکران 344 نفر تعیین شده است. یافته‌های تحقیق نشان می‌دهد که بیشترین اثرگذاری در راستای شکل‌گیری پژمردگی شهری در کلان‌شهر تبریز مربوط به متغیرهای نظام مدیریتی تکنوکرات‌گرا و سوق‌یافتن منابع و امکانات به سمت دهک‌های پردرآمد جامعه، عدم‌تفکیک مداخلات در انواع بافت‌های شهری (جدید، قدیمی، فرسوده و غیررسمی)، فرسودگی بافت و قدیمی‌بودن تجهیزات و تحول در مراکز اقتصادی به‌ترتیب با امتیاز 0.791، 0.744، 0.728 و 0.639 بوده است. همچنین نتایج حاکی از آن است که تحولاتی همچون جابه‌جایی‌های جمعیتی و تغییر مراکز اقتصادی در دهه‌های اخیر موجب شکل‌گیری عدم‌تعادل‌های فضایی در ابعاد مختلف و پژمردگی برخی از فضاهای شهر شده است.

identifying the factors affecting the blighting of urban spaces (case study: tabriz metropolis)

in recent decades, urban spaces have come under pressure for a variety of reasons, including declining economic development rates, demographic change, industrial restructuring, and declining real estate markets, and the issue of urban decline and blight has become a global phenomenon. therefore, identifying the factors affecting the spread of urban blighted and strategic planning in order to deal with the spread of this phenomenon and the realization of sustainable development is an inevitable necessity. in this regard, the purpose of this study is to identify the factors affecting the blighting of urban spaces in tabriz metropolis. the research method is a combination of quantitative-qualitative approaches with applied purpose and descriptive-analytical nature and in order to analyze the data, structural equations based on variance with smart-pls partial least squares method have been used. the statistical population of the study also includes experts, managers and city officials and academic elites (about 1400 people) and the sample size was determined using special rules of the partial least squares method and the modified cochran model of 344 people. findings show that the most effective in the formation of urban blighting in tabriz metropolis is related to the variables of technocratic management system and shifting resources and facilities to high-income deciles of society, non-segregation of interventions in various urban contexts (new, old, worn and informal), tissue wear and obsolescence of equipment and transformation in economic centers with scores of 0.791, 0.744, 0.728 and 0.639, respectively. also, the results indicate that developments such as population movements and changes in economic centers in recent decades have caused the formation of spatial imbalances in different dimensions and the blighting of some city spaces.