ارزیابی کیفیت زیبایی‌شناختی چشم‌‌انداز‌‌های طبیعی مبتنی بر gis (نمونۀ موردی: شهرستان ورزقان)

چشم‌‌انداز یا منظر، متشکل از دو بُعد طبیعی و انسان‌ساخت بوده و یکی از مهم‌ترین مولفه‌‌های نمایش بصری رابطۀ انسان با محیط است که طی قرن اخیر و با رشد جمعیت و در پی آن افزایش مناظر انسان‌ساخت، چشم‌‌اندازهای طبیعی دست‌‌خوش تغییرات زیادی قرار گرفته است. هدف از این پژوهش، ارزیابی کیفیت زیبایی چشم‌‌انداز‌‌های طبیعی در سال‌‌های 1363، 1381، 1398 است. ماهیت تحقیق توسعه‌‌ای-کاربردی و توصیفی-تحلیلی است. داده‌‌ها از طریق مطالعات کتابخانه‌‌ای، پرسشنامه، بررسی‌‌های میدانی گرد‌‌آوری شد و بررسی کیفیت زیبایی چشم‌‌انداز‌‌ها با مدلdematel  -anp صورت گرفت که با درنظرگرفتن سه معیار (منحصربه‌فرد بودن، طبیعی‌بودن و تنوع) و نُه زیرمعیار، در لایه‌‌های: «اماکن گردشگری، معادن و صنایع، محدودۀ جنگل ارسباران»، برای معیار اول، «پوشش سطح زمین، مراکز فعالیت، دمای سطح زمین» برای معیار دوم و «تنوع پوشش زمین، تنوع ساختاری زمین، تنوع پستی و بلندی» برای معیار سوم تهیه شد. روابط تاثیرپذیری و تاثیر گذاری حاکم بر زیرمعیار‌‌ها با روش دیمتل مشخص شدند و سپس با روشanp  در نرم‌افزار super decision، مورد تجزیه‌وتحلیل قرار گرفتند و درنهایت با استفاده از نرم‌افزار arcmap نقشۀ کیفیت زیبایی چشم‌‌انداز‌‌ها ترسیم شد. نتایج به‌دست‌آمده از وزن نهایی عوامل موثر با روش anp_dematel نشان می‌‌دهد که بیشترین ضریب متعلق به عامل طبیعی‌بودن پوشش زمین با وزن 385736/0 و منحصربه‌فرد بودن پوشش زمین با  وزن 169653/0 است که خود حاکی از نمایش بارز پوشش سبز چشم‌‌اندازهای این منطقه از دید کارشناسان به‌عنوان نمونه‌‌ای از جامعه است. و نقشه‌‌های به‌دست‌آمده با عنوان کیفیت زیبایی چشم‌‌اندازها، روند کاهش کیفیت را از غرب به شرق شهرستان نشان می‌‌دهد که این کاهش کیفیت در اراضی قرار گرفته در نزدیکی معدن مس سونگون و دو شهر پرجمعیت ورزقان و خاروانا قابل‌لمس است.

assessing the aesthetic quality of natural landscapes gis based (case study: varzqan county)

a landscape consists of two dimensions, natural and man-made, and is one of the most important components of a visual representation of the human-environmental relationship. natural has undergone many changes. the purpose of this study is to evaluate the aesthetic quality of natural landscapes in the years 1363, 1381, 1398. the nature of research is developmental-applied and descriptive-analytical. data were collected through library studies, questionnaires, and field surveys. the quality of landscapes was evaluated with the dematel-anp model. considering three criteria (uniqueness, naturalness and diversity) and not sub-criteria, in the layers: (tourist places, mines and industries, arasbaran forest area), for the first criterion, (land cover, activity centers, ground surface temperature) were prepared for the second criterion and (land cover diversity, land structural diversity, elevation and elevation) for the third criterion. the relationships between influence and governance of the sub-criteria were determined by demetel method and then analyzed by anp method in super decision software. finally, using arcmap software, the beauty quality map of landscapes was drawn. the results obtained from the final weight of the effective factors by anp_dematel method show that the highest coefficient belongs to the natural factor of land cover with a weight of 0.385736 and the uniqueness of the land cover with a weight of 0.169653, which indicates a clear display of the cover. the green landscapes of this region are considered by experts as an example of society. and the obtained maps, entitled the quality of the beauty of the landscapes, show the trend of quality reduction from the west to the east of the city. this decrease in quality can be felt in the lands located near the sungun copper mine and the two populous cities of varzeqan and kharvana.