ارزیابی مولفه‌های تاثیرگذار بر تاب‌آوری الگوی کشت فضاهای سبز شهری در مناطق گرم و خشک (مورد شناسی: شهر زاهدان)

ایجاد فضاهای سبز پایدار در شهرها بدون انتخاب گیاهان مناسب و تاب‌‌آور نسبت‌به شرایط محیطی، امکان‌پذیر نیست. هدف این پژوهش ارائۀ روشی مدوّن برای کمک به متخصصان حوزۀ فضای سبز شهری درجهت انتخاب گونه‌‌های گیاهی تاب‌آور نسبت‌به شرایط محیطی خاص هر منطقه است. تحقیق حاضر تلاش بر کمّی‌کردن پارامترهای کیفی خصوصیات گونه‌‌های گیاهی به‌منظور ارزیابی مقایسه‌‌ای آن‌ها در ارتباط با شاخص‌‌های تاب‌آوری را دارد؛ بنابراین درابتدا شاخص‌‌ها و زیرمولفه‌‌های تاب‌‌آوری گیاهان (مانند سازگاری به شرایط خاک، آب، اقلیم، آلودگی‌های شهری و شرایط اکولوژیک) براساس مطالعات کتابخانه‌‌ای و اسنادی تعیین شد. پس از آن گونه‌‌های درختی و درختچه‌ای موجود (غالب) و پیشنهادی مناسب برای توسعۀ فضای سبز شهری زاهدان براساس مطالعات مختلف و نظرات متخصصان مشخص شد. در این تحقیق از مدل تحلیل سلسله‌مراتبی ahp برای به‌دست‌آوردن وزن هریک از شاخص‌‌ها و زیرمولفه‌‌های تاب‌آوری گیاهان و همچنین از مدل topsis برای رتبه‌بندی تاب‌آوری گونه‌‌های گیاهی درختی و درختچه‌‌ای بومی و پیشنهادی در ارتباط با شاخص‌‌ها و مولفه‌‌های تاب‌آوری از دیدگاه 15 کارشناس در حوزۀ فضای سبز و باغبانی شهری زاهدان استفاده شد. یافته‌‌های تحقیق نشان می‌‌دهد که از دیدگاه کارشناسان، مهم‌ترین عوامل تاثیرگذار بر تاب‌‌آوری گیاهان در فضاهای سبز شهری زاهدان به‌ترتیبِ اولویت، تحتِ‌تاثیر شاخص آب (0/365)، خاک (0/276)، اقلیم (0/179)، شرایط اکولوژیک (0/118) و آلودگی شهری (0/062) هستند. همچنین مقاومت گیاهان به کمبود آب با امتیاز 0/169، مقاومت گیاهان به شوری خاک با امتیاز 0/118، مقاومت گیاهان به شرایط تبخیر و تعرق با امتیاز 0/087، مقاومت گیاهان به عوامل نامساعد محیطی با امتیاز 0/070 و مقاومت به آلودگی آب با امتیاز 0/022 به‌ترتیبِ اولویت، به‌عنوان مهم‌ترین زیرمولفه‌‌های تاب‌‌آوری گیاهان در الگوی کِشت فضاهای سبز شهری زاهدان اهمیت می‌‌یابند. درنهایت رتبه‌‌بندی از میزان تاب‌‌آوری گونه‌‌های گیاهی بومی و پیشنهادی به‌منظور استفاده در فضای سبز شهری زاهدان صورت پذیرفت.

evaluation of effective components on resilience of urban green spaces planting pattern in hot and dry areas (case study: zahedan city)

sustainable green spaces in the cities are not possible without the selection of appropriate and resilient plants to environmental conditions. the aim of this study is to provide a method for helping to the experts in the field of urban green spaces protection in order to the determination of resilient plants species in the specific environmental conditions of regions. this research attempts to quantitatively characterize the qualitative parameters of plant species characteristics for their comparative evaluation of ecological resilience criteria. hence, the indices and sub-components of plants vitality (adaptation to soil, water, climate, urban pollution and ecological conditions) were determined based on library and documentary studies. subsequently, the dominant and suitable plant species for the urban environment of zahedan were determined based on various studies and expert opinions. in this research, the hierarchical analysis process (ahp) was used to obtain the weight of each of the indices and sub-components of plants resilience and as well the topsis model was used to evaluate the resilience of indigenous and proposed shrubs and tree plants in relation to indices and components of resilience from the perspective of 15 experts in the field of green space and urban gardening in zahedan. the findings of the research show the most important factors from the experts’ point of view that could influence the resilience of plants in zahedan urban green spaces were priority to the water index (365/0), soil (0.276), climate (0.179), ecological conditions (0.89) and urban pollution (0.622). also, the resistance of plants to water shortages with a score of 0.169, the resistance of plants to soil salinity with a score of 0.118, the resistance of plants to evapotranspiration conditions with a score of 0.087, the resistance of plants to undesirable environmental situation with a score of 0.07, and resistance to water pollution with a score of 0.022, respectively, are the most important component of the vitality of plants in the pattern of cultivation of green spaces in zahedan. finally, the ranking of indigenous and recommended vegetation species was used for use in zahedan urban green space.