ارزیابی سطح مطلوبیت توزیع مکانی ایستگاه‌های اتوبوس در محیط gis (مورد شناسی: شهر مراغه)

امروزه با گسترش شهرها و افزایش جمعیت شهری و به‌تناسب آن افزایش ترافیک معابر، مشکلات متعددی برای مردم در زمینۀ طول و زمان سفرهای شهری به‌وجود آمده‌است. در این بین ساماندهی مناسب حمل‌ونقل عمومی از‌جمله ایستگاه‌های اتوبوس می‌تواند نقش مهمی در کاهش طول و زمان سفرهای شهری ایفا کند. هدف این پژوهش، سنجش سطح مطلوبیت توزیع مکانی فعلی ایستگاه‌های اتوبوس مراغه و در وهلۀ بعد، تعیین مناسب‌ترین الگوی مطلوب توزیع مکانی ایستگاه‌های اتوبوس مراغه ‌است که از‌حیث هدف، کاربردی- عملی و از حیث ماهیت و روش، توصیفی- تحلیلی است. در این تحقیق، از مدل تاپسیس برای رتبه‌بندی شبکۀ معابر از‌نظر اولویت استقرار ایستگاه‌های اتوبوس و مکان‌های مناسب این ایستگاه‌ها و از مدل تحلیل شبکه نیز در محیط سیستم اطلاعات جغرافیایی (gis) درجهت مشخص‌کردن مسیرهای بهینه و محاسبۀ طول و زمان مسیرها بر روی شبکه ‌استفاده شد. از ده معیارِ فاصله از مراکز مسکونی، تجاری، اداری، آموزشی، فرهنگی، تفریحی و فضای سبز، بهداشتی و درمانی، فاصله از تقاطع‌‌، دسترسی و تراکم جمعیت استفاده شد که با روش anp وزن‌دهی شدند. در این پژوهش، نتایج مدل تاپسیس نشان داد که ایستگاه‌‌های اتوبوس، شبکۀ معابر را به‌صورت لازم پوشش نمی‌‌دهند و فاصلۀ ‌استاندارد آن‌‌ها از همدیگر رعایت نشده‌است. همچنین نتایج مدل تحلیل شبکه نیز نشان داد که از 8 خط اتوبوس مراغه، 5 خط در مسیرهای رفت و برگشت و 2 خط در مسیر برگشت، تغییر کردند و مجموع طول مسیرهای خطوط اتوبوس‌رانی پس از اعمال الگوریتم 5724 متر و زمان لازم برای طی مسیرها 20 دقیقه کاهش یافت. نهایتاً نقشۀ نهایی الگوی مطلوب توزیع مکانی ایستگاه‌های اتوبوس نشان داد که قسمت‌های کوچکی از شهرک ولیعصر- فاز 1 و فاز 2، قسمت‌های زیادی از شهرک سهند و دارایی- طالب‌خان، مکان‌هایی کاملاً مطلوب و قسمت‌های زیادی از شهرک ولیعصر- فاز 1 و قسمت کوچک‌تری از فاز 2 در حدمطلوب بوده و بقیۀ قسمت‌ها نیز به‌ترتیب دارای مطلوبیت متوسط و پایینی درجهت توزیع بهینۀ مکانی ایستگاه‌های اتوبوس مراغه ‌هستند.

measuring the desirability level of the location distribution of bus stations in the environment gis)case study: maragheh urban(

today, with the expansion of cities and the increase of urban population, and in proportion to the increase of road traffic, many problems have arisen for people in terms of length and time of urban travel. in the meantime, proper organization of public transportation, including bus stations, can play an important role in reducing the length and time of city trips. the purpose of this study is to assess the level of desirability of the current spatial distribution of maragheh bus stations and then to determine the most appropriate model of spatial distribution of bus stations, which is applied-practical in terms of purpose and descriptive-analytical in nature and method. in this research, the topsis model was used  for ranking the road network in terms of priority of bus stations and suitable locations of these stations and the network analysis model in the gis environment was used to determine the optimal routes and calculate the length and time of routes on the network. ten criteria of distance from residential, commercial, office, educational, cultural, recreational and green space, health and treatment, distance from intersection, access and population density were used, which were weighted by anp method. in this study, the results of topsis model showed that bus stations do not cover the road network properly and their standard distance from each other is not observed. also, the results of network analysis model showed that out of 8 bus lines in maragheh, 5 lines in the return routes and 2 lines in the return route were changed, and the total length of bus routes after applying the algorithm was 5724 meters and the time required for the routes was 20. minutes decreased. finally, the final map of the optimal pattern of spatial distribution of bus stations showed that small parts of valiasr town - phase 1 and phase 2, large parts of sahand and daraei - talebkhan town, quite desirable places and many parts of valiasr town - phase 1 and a smaller part of phase 2 in the limit is desirable and the rest of the sections are medium and low, respectively, for the optimal distribution of maragheh bus stations.