تبیین سیر تحول روابط بنادر سواحل مکران با نواحی پس‌کرانه ای

بنادر در طول تاریخ، جایگاه برجسته‌‌ای در توسعۀ مناطق پس‌کرانه‌‌ای داشته‌‌اند. بنادر سواحل مکران نیز با توجه به موقعیت راهبردی‌‌شان، ظرفیت گسترده‌‌ای برای تعامل با مناطق پس‌کرانه‌‌ای دارند. این بنادر طی دهه‌های اخیر، نتوانسته‌‌اند آن‌گونه که باید از فرصت‌‌های پیشِ‌‌رو بهره ببرند. همین امر موجب شده است محرومیت و نابرابری فضایی به‌خصوص در پهنه‌‌های پس‌کرانۀ محلی منطقۀ جنوب‌شرق ایران، بیش از سایر نقاط کشور دیده شود. هدف از انجام این پژوهش، بررسی سیر تحول تعاملات بنادر سواحل مکران با نواحی پس‌کرانه‌‌ای در طول 20 سال اخیر (بازۀ 1375-1395) است تا بر این اساس مشخص شود که بنادر سواحل مکران تا چه میزان توانسته‌‌اند طی دو دهۀ اخیر، تعاملات خود را با مناطق پس‌کرانه‌‌ای در سه سطح محلی، منطقه‌‌ای و ملی افزایش دهند. روش پژوهش کمّی و تکنیک مورد استفاده، تحلیل شبکه با استفاده از نرم‌‌افزار gephi است. داده‌‌های مورد استفاده، شبکۀ تعاملات دوسویۀ کالایی میان بنادر سواحل مکران و کلیۀ شهرهای پس‌کرانۀ سرزمین ایران است. یافته‌‌های پژوهش نشان می‌‌دهد بندر چابهار طی دو دهۀ اخیر توانسته است به‌خوبی تعامل خود را با شهرهای پس‌کرانه‌‌ای در هر سه سطح ملی، منطقه‌‌ای و محلی ارتقا دهد. در عین حال بنادر دیگری همچون جاسک و پسابندر نیز توانسته‌‌اند جایگاه خود را نظام ساختار فضایی منطقۀ جنوب‌شرق تثبیت کنند و تعامل خود را با پس‌کرانه‌‌های محلی افزایش دهند. پیشنهاهای این پژوهش بر این موضوع تاکید دارد که بنادر سواحل مکران برای ارتقای نقش موثرتر خود بر پس‌کرانه‌‌های ملی و فراملی، لازم است ساختار فضایی خود را به سمت الگوی شبکه‌‌ای سلسله‌‌مراتبی شکل دهند. این الگو، درحقیقت مجموعه‌‌ای هم‌‌پیوند از عناصر ساختار فضایی را در قالب یک تعامل سلسله‌‌مراتبی شکل می‌‌دهد که بر مبنای آن، همۀ سطوح پس‌کرانه‌‌ای را از مقیاس محلی تا فراملی، در فرایند توسعۀ فضایی درگیر می‌‌کند.