بررسی متغیرهای اثرگذار بر تاب‌آوری مساکن روستایی در برابر مخاطرات در مناطق دشتی و کوهستانی (مورد شناسی: روستاهای بخش مرکزی قوچان)

ایران به‌لحاظ وقوع انواع حوادث طبیعی در بین کشورهای نخست دنیا قرار دارد و همه‌ساله تعداد زیادی از هموطنان بر اثر همین حوادث، خانه و کاشانۀ خود را از دست می‌دهند. بر این اساس موضوع ایمن‌بودن مساکن روستایی و مدیریت درست آن‌ها در برابر مخاطرات، یکی از اهداف اصلی برنامه‌ریزی‌ها‌ است. این تحقیق از نوع کاربردی و از‌نظر روش به‌صورت توصیفی تحلیلی بوده و اطلاعات موردنیاز به دو صورت اسنادی و میدانی (پرسش‌‌نامۀ محقق‌ساخته) گردآوری شده‌است. هدف تحقیق حاضر بررسی متغیرهای اثرگذار بر تاب‌آوری مساکن روستایی در برابر مخاطرات در روستاهای دشتی و کوهستانی شهرستان قوچان است. جامعۀ آماری تحقیق حاضر را سرپرستان خانوارهای ساکن در 4 روستای دشتی و 4 روستای کوهستانی تشکیل می‌دهند. براساس سرشماری سال 1395، ناحیۀ مورد مطالعه دارای 11712 نفر جمعیت و 3702 خانوار بوده‌ا‌ست که با استفاده از فرمول کوکران، 350 نفر به‌عنوان حجم نمونه انتخاب و پرسش‌‌نامه‌ها به‌نسبت جمعیت هر یک از روستاها، بین خانوارها به‌صورت تصادفی ساده سیستماتیک توزیع شد. تجزیه‌و‌تحلیل و پردازش داده‌ها با استفاده از آزمون‌های مختلف در محیط نرم‌افزاری spss انجام شده و برای تهیه نقشه‌ها نیز از نرم‌افزار gis استفاده شد. نتایج به‌دست‌آمده از آزمون‌های کای‌اسکوئر نشان می‌دهد که بین مولفه‌هایی ازقبیل بهرۀ بالای وام، عدم‌توان در بازپرداخت آن و... با میزان تاب‌آوری مساکن روستایی تا سطح اطمینان 99 درصد رابطۀ معنی‌داری وجود دارد. همچنین نتایج آزمون فریدمن حاکی از آن است که نداشتن ضامن معتبر، بهرۀ بالای وام و عدم‌توان در بازپرداخت آن مهم‌ترین چالش فراروی تاب‌آوری مساکن هستند. علاوه‌برآن نتایج به‌دست‌آمده از آزمون مان‌وایتنی و t مستقل نشان می‌دهند که بین روستاهای نواحی کوهستانی با دشتی در زمینه‌های متعدد اختلاف معنی‌داری تا سطح 99 درصد وجود دارند. همچنین نتایج آزمون رگرسیون لوجستیک نشان می‌دهد که 3 متغیر بررسی‌شده توانستند 58 درصد از تغییرات متغیر رضایت از امدادرسانی را بررسی کنند و حدوداً 42 درصد باقی‌مانده مربوط به مولفه‌هایی است که در تحقیق حاضر مورد شناسایی قرار نگرفتند و توسط عوامل دیگری قابل‌پیش‌بینی است. بر این اساس دسترسی به مراکز آتش‌‌نشانی و کیفیت راه‌های ارتباطی به‌خصوص در روستاهای کوهستانی نقش مهمی در امدادرسانیِ به‌موقع به افراد در صورت وقوع بلایای طبیعی دارد.