بررسی و شناخت اثر خارخانه بر میزان سرعت باد در مسکن بومی سیستان

یکی از نقاط بادخیز ایران، منطقۀ سیستان است و وزش باد در این منطقه تاثیر فراوانی بر روی ساخت‌وسازهای روستایی گذاشته و الگوهای منحصربه‌فردی را ایجاد کرده‌است. خارخانه‌‌های ساخته‌‌شده توسط معماران بومی سیستان یکی از الگوهایی هستند که درجهت تعدیل اوضاع جوّی به‌‌خصوص سرعت جریان باد در معماری بومی این منطقه شکل گرفته‌‌اند. تاکنون تحقیقاتی در مورد شناخت اثر خارخانه بر میزان سرعت باد و شرایط بهینه آن در مسکن بومی سیستان انجام نگرفته‌است؛ ازاین‌رو این مقاله میزان سرعت باد را در داخل فضای مسکن بومی دارای خارخانه اندازه‌‌گیری و شرایط آسایش انسانی را با فضای مشابهی که بدون خارخانه‌است، مقایسه کرده و به‌نوعی دنبال بهینه‌‌ترین سرعت باد درجهت دستیابی به آسایش حرارتی ساکنان مسکن بومی سیستان بوده‌است. در مقالۀ حاضر از روش پژوهش اندازه‌‌گیری میدانی بر روی دو گونه اتاق کاملاً مشابه دارای خارخانه و بدون خارخانه و همچنین نقطه‌‌ای به‌عنوان مبنا در بیرون بنا، طی گرم‌‌ترین روزهای سال در تیر 1398 و با فواصل زمانی 3 ساعته ‌استفاده شده‌است و برای تحلیل داده‌‌ها از روش آمار توصیفی توسط نرم‌‌افزار اِکسِل استفاده شده‌است. یافته‌‌‌های تحقیق نشان داده‌است که با توجه به برهم‌‌کنش سرعت جریان باد و دمای هوا برای رسیدن به آسایش حرارتی، در دمای کمتر از 32.5 درجه، جریان هوا تاثیر مثبت و در دمای بیش‌‌تر از آن اثر منفی بر آسایش حرارتی دارد؛ حال آنکه مطابق با تحلیل داده‌‌های میدانی، میانگین دمای هوا در فضای بیرون و اتاق بومی بدون خارخانه در تابستان بیش از 32.5 درجه سانتی‌‌گراد است و جریان باد در این دو مکان اثر منفی دارد؛ در حالی که در اتاق دارای خارخانه، دما در تمام ساعات شبانه‌‌‌روز زیر 30 درجه سانتی‌‌گراد است و جریان هوای حدود 1 متر بر ثانیه در این فضا اثر بسیار مثبتی بر آسایش افراد داشته‌است.

A Study of the Impact of Kharkhona on Wind Speed in the Vernacular Housing of Sistan Region

Sistan Region is one of the windy areas of Iran and wind gusts have significantly affected the manner of building construction in the region, leading to formation of unique architectural elements and models. Kharkhona is one of these unique constructs built by the Vernacular architects to moderate climatic conditions especially wind speed. There was a lack of research about the impact of Kharkhona on wind speed and its optimized rate in the Vernacular Housing of Sistan Region; therefore, this study was conducted with the aim of measuring wind speed in abodes equipped with Kharkhona and comparing the resultant human comfort with that of structurally similar houses which are not equipped with Kharkhona in order to determine the most optimized wind speed for achieving indoor thermal comfort in Sistan Region. The methodology consisted of field measurements in two structurally identical rooms, one equipped with and one without Kharkhona, and an outdoor station as reference point. Measurements were performed during the hottest days of JuneJuly 2019 in threehour intervals and Microsoft Excel’s descriptive statistics was used for analysis of the collected data. The results indicated that, considering the interaction between wind and air temperature in creating thermal comfort, wind speed has a positive impact on thermal comfort in any temperature lower than 32.5°C and a negative impact in any temperature higher than that. Since according to the field measurements of this study the mean temperature of the outdoor station and the room not equipped with Kharkhona was above 32.5°C, wind had a negative impact on thermal comfort. However, since air temperature in the room equipped with Kharkhona was lower than 30°C during the entire day cycle, the 1m/s wind speed had a positive impact on the residents’ thermal comfort.