سنجش ضریب تمرکز جغرافیایی صنایع کارخانهای و اهمیت تخصصگرایی صنعتی در استانهای ایران

هدف محوری این مقاله بررسی ضریب عدم‌تعادل منطقه‌ای و نابرابری فضایی در بخش صنعت ایران است. به‌عبارت دیگر، ارزیابی چگونگی ساختار توزیع مکانی صنعت، در پهنۀ جغرافیایی مورد بررسی قرار گرفته است. در این تحقیق در راستای سنجش ضریب عدم‌تعادل فضایی صنعتی از شاخص الیسون و گلیسر، شاخص ضریب مکانی (lq)، شاخص ضریب جینی مکانی و شاخص تمرکز جغرافیایی هرفیندال استفاده شده است. یافته‌های تحقیق بیانگر آن است که توزیع فعالیت‌‌های صنعتی در استان‌‌های کشور مناسب نیست. با توجه به نتایج به‌دست‌آمده از محاسبۀ این شاخص‌ها، بالاترین ضریب تمرکز جغرافیایی مربوط به صنعت چاپ و پایین‌‌ترین ضریب تمرکز مربوط به ساخت محصولات کانی‌‌ غیرفلزی است. همچنین براساس نتایج تحقیق، 20 صنعت کد دوم isic دارای تمرکز شدید جغرافیایی می‌‌باشند که این میزان بیش‌از نیمی از صنایع را شامل می‌شود. همچنین محاسبات انجام‌شده نشان می‌‌دهد، سه استان تهران، اصفهان و خوزستان بیش‌‌ترین تمرکز فضایی صنعتی را دارند. براساس شاخص ضریب مکانی، بالاترین ضریب مکانی مربوط به صنعت ساخت کک، فرآورده‌‌‌های حاصل از نفت و سوخت‌های هسته‌‌ای است.

Measuring the geographical concentration factor of factory industries and the importance of industrial specialization in the provinces of Iran

The main purpose of this paper is to study the regional imbalance coefficient and spatial inequality in the Iranian industrial sector. In other words, the evaluation of how the industry’s spatial distribution is structured has been studied in a geographical context. In this study, Ellison and Glycer Index, LQ Index, Gini Index, and Herfindahl Geographical Concentration Index were used to measure industrial spatial imbalance coefficient. The findings indicate that the distribution of industrial activities in the provinces of the country is not appropriate. According to the results of the calculation of these indices, the highest geographical concentration coefficient is related to the printing industry and the lowest concentration coefficient is related to the production of nonmetallic mineral products. Also, according to the research results, 20 ISIC Second Code industries have a strong geographic focus, accounting for more than half of the industries. The calculations also show that the three provinces of Tehran, Isfahan and Khuzestan have the highest industrial space concentration. According to the location factor index, the highest location factor is in the coke industry, petroleum products and nuclear fuels.