برنامه‌ریزی دسترسی غیرفضایی به خدمات بهداشتی-درمانی در شهر مشهد

موضوع دسترسی به خدمات شهری از‌جمله مسائل مهمی است که فضای شهر را از ابعاد گوناگون تحت‌تاثیر قرار می‏دهد. در برخی مواقع عدم‌دسترسی مناسب به برخی کاربری‌ها، سلامت افراد را نیز در معرض خطر می‏اندازد. خدمات بهداشتیدرمانی نمونه‌ای از این دست است که الزام دسترسی به‌موقع و مناسب به آن، برای همۀ افراد جامعه ضروری است. دسترسی به خدمات از دو بُعد دسترسی فضایی و دسترسی غیرفضایی قابل بررسی است. در این میان شرایط و ویژگی‌های اقتصادی-اجتماعی جامعه از‌جمله ابعاد مهم دسترسی غیرفضایی به‌شمار می‏آید؛ چراکه دسترسی غیرفضایی مبیّن شرایط اجتماعی و اقتصادی جمعیت استفاده‌کننده از خدمات است. براین اساس در این مطالعه سعی شده است، دسترسی غیرفضایی به خدمات بهداشتی-درمانی در شهر مشهد مورد تحلیل قرار گیرد. برای این منظور ابتدا مدل مفهومی تحقیق با استفاده از 8 شاخص اجتماعی-اقتصادی تاثیرگذار در سطح 1266 حوزه آماری ساخته شد. استفاده از مدل تحلیل عاملی در‌خصوصِ ویژگی‌های اجتماعی-اقتصادی حوزه‏ها، منجر‌به شکل‌گیری 2 عامل اقتصادی و اجتماعی شد که بیش‌از 74% از کل تغییرات واریانس‌ها را تبیین می‌کند. نتیجه به‌دست آمده از تحلیل عاملی برای هر حوزه به تفکیک هر عامل در محور مختصات (x , y) ترسیم شد و جایگاه هر حوزه به‌دست آمد. نتیجه این بررسی نشان داد که در شهر مشهد وضعیت متفاوتی از‌نظرِ شاخص‌های دسترسی غیرفضایی قابل مشاهده است؛ به‌گونه‌ای‌که 21.6 درصد از جمعیت به‌دلیلِ پایین‌بودن جایگاه شاخص‌های اجتماعی و اقتصادی، اولویت نخست برنامه‌‌های بهداشتی-درمانی در‌خصوصِ ارتقای شاخص دسترسی غیر‌فضایی به‌شمار می‌آیند‌ که این مسئله می‏بایست در‌خصوصِ توسعه برنامه‌‌های بهداشتی و درمانی مورد توجه قرار گیرد.

Planning non spatial Access to Health Services in Mashhad

The issue of access to urban services is one of the important issues that affects the urban environment from a variety of dimensions. In some cases, lack of proper access to some applications also endangers the health of individuals. Health services are an example of this, and the need for timely and appropriate access to it is essential for all people in the community. Access to services from both spatial and nonspatial access dimensions can be verified. In the meantime, socioeconomic conditions of the society are considered as an important aspect of nonspatial access. Because non spatial access reflects the social and economic conditions of the population using the service. Accordingly, in this study, nonspatial  access to health services in Mashhad was analyzed. For this purpose, the conceptual model of the research was first developed using eight socioeconomic indicators at 1266 statistical domains. The use of factor analysis model for socioeconomic characteristics of domains led to the formation of two economic and social factors that account for more than 74% of the total changes and variations. The result of the factor analysis for each domain was mapped to each factor in the coordinate axis (x; y) and the position of each domain was obtained. The result of this study showed that in Mashhad, a different situation was observed in terms of nonspatial access indicators. So that 21.6% of the population is considered as the first priority in health promotion programs due to low socioeconomic status as a nonspatial access index. This should be considered in the development of health and medical programs.