تحلیلی بر عوامل موثر در رقابت‌پذیری شهری بر پایۀ روش سناریونویسی (مورد شناسی: شهر تبریز)

توانایی شهرها برای حفظ موقعیت رقابتی‌شان در منطقه‌ای خاص با هدف بهبود کیفیت زندگی، از مسائل عمدۀ آن‌ها برای توسعه است. هدف از رقابت‌پذیری شهری، ایجاد شرایط و چارچوبی است که در آن، هم بنگاه‌ها و هم جامعه بتوانند در یک زمان رقابت‌پذیر بوده و به‌تبع آن در جامعه رونق و کامیابی ایجاد کنند. تحقیق حاضر تلاش دارد با استفاده از روش توصیفی تحلیلی به شناسایی و اولویت‌بندی عوامل موثر در رقابت‌پذیری شهر تبریز پرداخته و جایگاه هر یک از مولفه‌ها و شاخص‌های رقابت‌پذیری شهری را مشخص کند؛ بنابراین دو سطح از محیط شهری شاملِ عوامل محیط خارجی و محیط داخلی موثر بر رقابت‌پذیری شهر تبریز شناسایی شد. به‌منظور شناسایی عوامل خارجی با استفاده از تحلیل pestle، فرصت‌هاو تهدیدها در شش حوزۀ اقتصادی، اجتماعی، سیاسی، تکنولوژیکی، قانونی و محیطی و برای شناسایی عوامل داخلی نیز با مطالعۀ نظرات محققان مختلف در چهار دستۀ عوامل انسانی، سازمانی، فیزیکی و اقتصادی گروه‌بندی شدند؛ سپس با به‌کارگیری تکنیک دلفی و اخذ آرای 15 نفر خبره، زیرمولفه‌های عوامل خارجی و داخلی شناسایی شدند. پس از تبیین مولفه‌ها، به رتبه‌بندی و استخراج ماتریس تاثیرگذاری عوامل بر یکدیگر با استفاده از نرم‌افزار میک‌مک پرداخته شد و حالت‌های باورکردنی در رقابت‌پذیری شهر تبریز با رویکرد آینده‌نگاری تدوین شد. برای شناسایی حالت‌های محتمل از میان آینده‌های باورکردنی، از مشارکت 40 نفر از دانش‌آموختگان و مدیران اجرایی از‌طریق امتیازدهی بر‌اساس طیف لیکرت استفاده شد و 28 حالت محتمل به‌دست آمد. نتایج نشان می‌دهد، از بین چهار سناریوی وضعیت‌های «مطلوب»، «بهبود»، «هشدار» و «بحران»، سناریوی وضعیت «بهبود» با امتیاز 62.8 با شرایط رقابت‌پذیری شهر تبریز تناسب بیشتری دارد. در این سناریو توجه به تحقیق و توسعه و پیوند آن با بخش‌های اقتصادی، وجود امنیت نسبتاً پایدار برای افزایش جذب کارگران ماهر، ایجاد تغییرات در اقتصاد منطقه به‌واسطۀ فعالیت صنعتی و فعال‌شدن چند شهرک صنعتی در ناحیۀ شهری، تشویق، حمایت و تسهیل بسترهای کارآفرینی توسط دولت و افزایش سرمایه‌گذاری بخش خصوصی با تمرکز بر شهر از موارد مدنظر است.

An Analysis of Effective Factors on Urban Competitiveness Based on Scenario, Case Study: Tabriz City

The ability of the urban population to maintain a competitive position in a particular region among other cities is aimed at improving the quality of life of major issues for development. In fact, the goal of urban competitiveness is to create a framework in which both firms and society can compete at a time and in society they will boom and prosper.  The present research tries to identify and prioritize the factors affecting the competitiveness of Tabriz city using descriptiveanalytical method and the location of each of the components and indicators of urban competitiveness. Therefore, two levels of urban environment, including environmental factors and internal factors influencing competitiveness of Tabriz city, were identified. PESTLE analysis was used to identify external factors opportunities and threats were categorized in six economic, social, political, technological, legal, and environmental fields and identifying internal factors by studying the views of different scientists and using the Delphi technique in four categories human, organizational, physical and economic factors were classified. After defining the components, the factors were mutually matched to the ranking and extraction of each other by Mic Mac and believing modes in the competitiveness of Tabriz city was formulated with a futuristic approach. To identify possible states among believable futures a total of 40 graduates and executive directors were selected through scoring using Likert scale. There were 28 possible scenarios. The results show that among the four scenarios of desirable situations, improvement, warning and crisis improvement scenario with a score of 62.8 is more compatible with the competitiveness of Tabriz city. In this scenario, attention to research and development and its linkage with economic sectors, having relatively stable security to increase the attraction of skilled workers, changes in the economy of the region due to industrial activity and the activation of several industrial towns in the urban area, and encouragement, support and facilitation of entrepreneurship by the government and increased investment by the private sector, it focuses on the city.