ارزیابی راهبرد توانمندسازی حاشیه‌نشینان در بهسازی شهر زابل

حاشیه‌نشینی یکی از مسائل و مشکلات مدیریت شهری کشور به‌شمار می‌رود. در جدیدترین تجربه نظام برنامه‌ریزی شهری، کشور با برنامه بهسازی و توانمندسازی، در‌پی کاهش و کنترل ابعاد این مشکل برآمده است، اما هنوز در این زمینه کاستی‌هایی مانع دستیابی به اهداف توسعه یکپارچه شهری است. شهر زابل در سال‌های اخیر و به‌خصوص از 1355 به بعد، رشد و گسترش فیزیکی زیادی داشته است که باعث به‌وجود آمدن محله‌های زیادی در حاشیه آن شده است. وضعیت حاشیه‌نشینان شهر زابل که از‌نظرِ تاسیسات و خدمات زیربنایی شهری مانند آسفالت معابر و کوچه‌ها، فاضلاب شهری، فضاهای عمومی در وضعیت نامطلوبی قرار دارند؛ این سوال را به‌وجود می‌آورد که مهم‌ترین مشکل حاشیه‌نشینان در بهسازی محله‌هایشان چیست؟ مقاله حاضر به بررسی و ارزیابی توانمندسازی آنها بر‌اساس ویژگی‌های اجتماعی اقتصادی سرپرستان خانوارها، وضعیت کالبدی و فضایی محله‌ها، مسکن و وضعیت مشارکت حاشیه‌نشینان زابل پرداخته است. اطلاعات حاصل از 316 پرسشنامه توزیع‌شده در 14 محله حاشیه‌ای زابل، به‌وسیله نرم‌افزارهای spssو excelتجزیه‌و‌تحلیل شده و امتیاز شاخص‌های اصلی و فرعی توانمندسازی هر‌یک از محله‌های حاشیه‌ای به‌دست آمده است. مجموع نمرات استاندارد هر‌یک از محله‌ها تعیین و بر مبنای روش zscore، محله‌های حاشیه‌ای زابل رتبه‌بندی شده‌اند. نتایج تحقیق نشان می‌دهد که بیشتر محله‌ها، 10 محله از 14 محله حاشیه‌نشین در سطح خیلی ضعیف تا متوسط از‌نظرِ توانمندسازی قرار دارند که مهمترین عامل آن مشکلات اقتصادی مانندِ بیکاری 26.9 درصد از سرپرستان خانوار و درآمد حاشیه‌نشینان است که نتیجه آن، توانایی تنها 2.85 درصد از حاشیه‌نشینان در پرداخت نقدی هزینه بهسازی محله‌هاست. ایجاد اشتغال پایدار و درآمد ثابت می‌تواند باعث توانمندسازی حاشیه‌نشینان زابل شود.