بررسی ارتباط مکانی بین بارش‌های همرفتی بهاره و توپوگرافی شمال‌ِ غرب ایران

مکانیزم‌های بارندگی در مناطق مختلف جغرافیایی از الگوهای متفاوتی تبعیت می‌کنند. شناخت این الگوها می‌تواند به برنامه‌ریزان محیطی برای مدیریت بهتر منابع آب کمک کند. در اکثر مطالعات انجام‌شده بر روی بارش‌های نواحی کوهستانی، روابط آماری بین ویژگی‌‌های مختلف توپوگرافیک با تغییرات مکانی بارش، در کانون توجه پژوهشگران بوده است. هدف پژوهش حاضر نیز، بررسی ویژگی‌های مکانی و توپوگرافی موثر بر بارش‌های همرفتی بهاره در شمال غرب ایران، بر‌اساس مدل‌های رگرسیونی و سرانجام تعیین مکان‌های دارای پتانسیل بالقوه بارش‌های همرفتی است. بدین منظور، داده‌های بارش بهاره در طی سال‌های (1393-1360) از 25 ایستگاه سینوپتیک و باران‌سنجی واقع در محدوده مورد مطالعه و نواحی مجاور تهیه شد. متغیّرهای توپوگرافی و جغرافیایی نیز با استفاده از لایه‌‌های رقومی ارتفاعی (dem) و نقشه‌های مربوط‌ استخراج شده‌اند. به‌منظور بسط روابط بین ویژگی‌های جغرافیایی و توپوگرافی محدوده مورد مطالعه با بارش‌های همرفتی بهاره، مقادیر هر لایۀ مکانی کمّی‌سازی شد. پس از بررسی روابط آماری و شناسایی سهم هر‌کدام از متغیّرهای جغرافیایی و توپوگرافی متنوع نسبت به بارش‌های همرفتی بهاره در ناحیه مورد مطالعه، مناطق دارای بیشینۀ بارش همرفتی بهاره  تعیین شد. در ادامه برای تعیین روابط مکانی دقیق الگوهای بارش همرفتی بهاره، از مدل تحلیل نقاط داغ  hot spotدر محیط نرم‌افزاری  gisاستفاده شد. نتایج نشان داد که قسمت‌های جنوب غربی محدوده مورد مطالعه دارای نظم مکانی بوده و از رخداد بالای بارش‌های همرفتی بهاره برخوردار است. به‌عبارتی‌دیگر در این ناحیه، بارش‌های همرفتی از‌نظر مکانی معنی‌دار بوده و دارای رخداد بارش بهاره همگنی می‌باشند. همچنین، نتایج صحت‌سنجی مکان‌های طبقه‌بندی شدۀ بارش‌های همرفتی بر روی نقشه نیز، نشان داد که بین مناطق دارای حداکثر بارش بهاره ایستگاهی با مناطق مستعد و ایده‌آل شناسایی‌شده از‌لحاظِ بارش‌های همرفتی بهاره، مساحت همپوشانی حدود 37.1 درصد حاصل شد.