سنجش سطح بهره‌مندی از خدمات شهری با استفاده از دو روش تاکسونومی عددی و روش تلفیق شاخص همپوشانی مورد شناسی: شهرستان‌های استان مرکزی

از آنجایی که توزیع و چیدمان خدمات شهری نقش موثری در جابه جایی فضایی جمعیت و تغییرات اجتماعی داشته و با توجه به اینکه یکی از معیارهای توسعه پایدار، عدالت اجتماعی است؛ از این رو، برقراری ارتباط منطقی و هماهنگ بین پراکنش جمعیت و توزیع خدماتبرای رسیدن به پایداری ضروری به نظر می رسد. پژوهش حاضربه سنجش میزان برخورداری ازامکانات و خدمات شهری مورد‌ِنیاز شهرستان‌های استان مرکزی پرداخته است. در این تحقیق بهره‌مندی از خدمات شهری در چهار بُعدِ بهره‌مندی از خدمات آموزشی، ارتباطی، درمانی و فرهنگی مذهبی مورد سنجش واقع شده است. برای دست‌یابی به این مهم، 24 شاخص براساس تواتر نظر صاحب‌نظران و متخصصان انتخاب و از روش امتیاز استاندارد شده، استاندارد می‌شوند؛ سپس شاخص‌های استاندارد شده با دو روش متفاوت با یکدیگر ترکیب و تحلیل خواهند شد. سپس از‌طریقِ روش تحلیل سلسله‌مراتبی (ahp) به وزن‌دهی ابعاد بهره‌مندی از خدمات شهری و متغیّرهای هر‌یک از آن‌ها پرداخته شد. امتیازات برخورداری از خدمات شهری شهرستان‌های استان از دو روش تاکسونومی عددی و روش تلفیق همپوشانی شاخص (iom) محاسبه شد. نتایج به‌ صورتِ سطح‌بندی شهرستان‌ها در 5 دسته از ‌نظرِ میزان دست‌ یابی به خدمات ارائه شد. برای درک بهتر، نتایج در سامانه اطلاعات جغرافیایی (gis) ترکیب و ارائه می‌شود. بررسی نتایج حاصل از میزان برخورداری شهرستان‌ها از امکانات و خدمات شهری حاکی ‌از تفاوت ناچیز در امتیازات به‌دست آمده از هر دو روش دارد. در‌ مجموع شهرستان فراهان در هر دو روش در رتبه اول بوده و شهرستان‌های اراک و ساوه از مناطق محروم به‌حساب می‌آیند. از روش تاکسونومی عددی، شهرستان اراک با درجه توسعه‌یافتگی 0.84، پایین‌ترین درجه توسعه‌یافتگی و در میان شهرستان‌های همگن، شهرستان خنداب با درجه توسعه‌یافتگی 0.28، توسعه‌یافته‌ترین شهرستان استان است. از‌طریقِ روش iom، شهرستان اراک و ساوه با امتیاز 13، کمترین توسعه‌یافتگی و شهرستان خنداب با امتیاز 83، بیشترین توسعه‌یافتگی را در میان شهرستان‌های همگن استان به خود اختصاص داده‌اند. به‌طور‌کلی می‌توان گفت، بین جمعیت، خدمات و امکانات شهری در شهرستان‌های استان مرکزی تناسبی صحیح و منطقی وجود ندارد.