تحلیلی بر نابرابری‌های فضایی شهر تهران و پیش‌بینی اولویت برنامه‌ریزی

در عصر حاضر، اصلی‌ترین عامل بحران‌های جوامع بشری ریشه در نابرابری‌های اجتماعی و فقدان عدالت دارد. امروزه برنامه‌ریزان به‌ویژه جغرافی‌دانان با طرح عدالت فضایی یا توزیعی، راهبردهای جدیدی را در مسیر توزیع منافع همگانی بر‌اساس معیار‌های نیاز، استحقاق و منفعت عمومی ارائه می‌دهند. در این تحقیق، شهر تهران به‌عنوان نمونه، مورد مطالعه قرار گرفته است؛ به این دلیل که در این شهر، نابرابری فضایی نسبت به سایر شهرهای کشور، بیشتر قابل مشاهده است. هدف تحقیق، تحلیل فضایی و سطح‌بندی مناطق شهر تهران بر‌اساس شاخص‌های انتخاب شده است. روش تحقیق توصیفی – تحلیلی بوده که از روش‌های آماری تحلیل عاملی، تحلیل خوشه‌ای، تحلیل تشخیصی، رگرسیون و روش‌های تصمیم‌گیری چند معیاره استفاده شده است. شاخص‌های مورد مطالعه هفت بخش اقتصادی، اجتماعی، کالبدی، فرهنگی، زیربنایی، امنیتی، فضای سبز و آلودگی را شامل می‌شود. بر‌اساس نتایج تحلیل عاملی، بخش‌های مختلف مناطق شهر تهران به‌صورت جداگانه سطح‌بندی شدند. در مرحلۀ بعد، مناطق شهر تهران با استفاده از روش‌های دیگر نیز سطح‌بندی شدند و با استفاده از تحلیل خوشه‌ای در چهار سطح توسعه‌یافته، متوسط به بالا، متوسط به پایین و توسعه‌نیافته سطح‌بندی شدند. در‌نهایت، برای انتخاب خوشه‌بندی نهایی، از تحلیل تشخیصی استفاده شده است. نتایج نشان می‌دهد که مناطق شمال شهر تهران نسبت به سایر در سطح توسعه‌یافته قرار دارند و از طرفی شکاف بین مناطق شمالی نسبت به سایر مناطق شهر تهران خیلی زیاد است؛ در‌حالی‌که مناطق جنوبی تقریباً در یک سطح قرار دارند. در پایان نیز با‌توجه به مدل  پیش‌بینی رگرسیونی، بخش‌های اجتماعی و زیربنایی به‌عنوان اولویت اول برای توسعۀ مناطق توسعه‌نیافته پیشنهاد شده است و شاخص‌های فرهنگی و اقتصادی در اولویت دوم و بخش‌های کالبدی و فضای سبز در اولویت بعدی قرار دارند، بخش امنیتی نیز در اولویت چهارم برای مناطق توسعه‌یافته، پیشنهاد شده است.

An Analysis on The Spatial inequality of Tehran City and Prediction of Planning Priorities

At the present time, the main cause of the crisis of human society is rooted in social inequality and lack of justice. Today, planners, especially, geographers by the spatial or distributive justice plan, offers new strategies in the course of distribution of public interests based on the need, deserving and  public benefit criteria. In this study, the city of Tehran has been studied as a case study. Since the spatial inequality in the city of Tehran is more evident than in other cities, it has been selected, the aim of the study is spatial analysis and classification of the areas of Tehran city based on the selected indicators. The method of research is descriptive – analytical one that Factor Analysis, Cluster analysis, Diagnostic analysis, Regression and Multicriteria decisionmaking methods have been used. The under study indicators include 7 parts of  economics, social, physical, cultural, infrastructure, security, green space and pollution. According to the results of factor analysis, the areas of Tehran city classified separately. At the next stage, the areas of Tehran city were classified by using other methods and classified in four levels of developed, upward moderate, downward moderate and underdeveloped by using Cluster analysis. Finally, diagnostic analysis has been used to select the final clustering. The results show that the northern areas of Tehran city are developed in comparison  with the other areas and also the gap between the northern areas is too much than others. While southern areas are almost at the same level. Finally, with respect to the regression forecast model, the social and infrastructure sectors have been suggested as the first priority to be developed in the underdeveloped areas. Economical and cultural indicators at the second priority and physical and landscaping sectors are at the next priority. Also, security sector has been proposed at the fourth priority in developed areas.