ارزیابی پایداری بوم‌نظام های تولید خیار و گوجه‌فرنگی گلخانه‌ای بر اساس تحلیل امرژی و اقتصادی در منطقه سیستان

بهره‌گیری از رویکرد امرژی در برآورد پایداری نظام‌های گلخانه‌ای، باعث بکار بردن روش‌های مدیریتی درست جهت افزایش پایداری تولید در این نظام‌ها می‌شود. در این پژوهش، دو نظام تولید خیار و گوجه‌فرنگی در منطقه سیستان، با به‌کارگیری شاخص‌های امرژی، مورد سنجش قرار گرفت. بدین منظور 166 گلخانه خیار و 111 گلخانه گوجه فرنگی در سال زراعی 1400-1401 انتخاب شد. برآیند سنجش 13 شاخص، پایداری نظام تولید خیار را نسبت به نظام گوجه‌فرنگی نمایان ساخت. بیشترین و کمترین مقدار شاخص ضریب تبدیل (transformity) در نظام‌‌های گوجه‌فرنگی و خیار، به ترتیب 103×2/77 و 103×2/00 (ام ژول خورشیدی در گرم) بود. خصوصیات فیزیولوژیکی خیار نظیر طول دوره رشد طولانی و بهره‌مندی بیشتر از انرژی‌های تجدیدشونده رایگان، تولید بیشتر و استفاده بهینه‌تر از نیروی کار، موجب پایداری بیشتر این نظام در مقایسه با گوجه فرنگی شد. در نظام تولید گوجه‌فرنگی سهم بالای منابع تجدیدناپذیر خریداری شده علت کاهش پایداری بود. جهت پایداری بیشتر در نظام‌های تولید گلخانه‌ای، لازم است که گیاهانی با ظرفیت بالاتر در استفاده از انرژی‌های رایگان محیطی را برگزید و استفاده کارآمدتر از نیروی انسانی، استفاده از سازه گلخانه با تکنولوژی‌هایی در راستای کاهش ورودی و کم کردن سهم جریان‌های ورودی تجدیدناپذیر خریداری شده را در دستور کار قرار داد.

sustainability assessment of greenhouse cucumber and tomato production agroecosystems based on emergy and economic analysis in sistan region

taking the advantage of the emergy approach in estimating the stability of greenhouse systems leads to the use of correct management methods to increase the stability of production in these systems. in this research, two production systems of cucumber and tomato in sistan region were assessed, using emergy indices. for this purpose, 166 cucumber and 111 tomato greenhouses were selected. the result of measuring 13 indicators showed the relative stability of the cucumber production system to the tomato system. the highest and lowest values of transformity index in tomato and cucumber systems were 2.77×103 and 2.00×103 (solar mj per gram), respectively. physiological characteristics of cucumber such as longer growth period and the greater use of free renewable energies, more production and the effective use of labor, made this system more sustainable, compared to the tomato one. in the tomato production system, the high proportion of purchased non-renewable resources was responsible for unsustainability. in order to increase the sustainability in greenhouse production systems, it is necessary to select plants with a higher capacity in using free environmental energies, capability of a more efficient labor use, and to use of greenhouse structures with the technologies aimed at reducing the inputs and the purchased non-renewable inputs.