الگوهای انتشار و اندمیسم جنس (onosma l. (boraginaceae در البرز مرکزی

ارزیابی و تهیه بانک اطلاعات تنوع و انتشار یکی از مهمترین اقدامات مدیریتی در حفاظت از تنوع زیستی محسوب می شود. ایران به عنوان یکی از مراکز مهم تنوع و اندمیسم جنس .onosma l در جهان محسوب می گردد. به دلیل فقدان داده های بوم شناختی و جغرافیای گیاهی در مورد گونه ها و زیستگاههای این جنس در منطقه البرز مرکزی، جمعیت های گونه های مختلف این جنس بر اساس مطالعات میدانی و آنالیزهای مبتنی بر سامانه اطلاعات جغرافیایی (gis) مورد مطالعه قرار گرفتند. نمونه‌برداری به صورت پیمایش از نقاط گزارش شده و نیز از سایر بخش های منطقه مورد نظر انجام شد. به علاوه جهت آنالیزهای فیزیکوشیمیایی خاک (ph، کربن آلی، درصد پتاسیم، فسفر، نیتروژن و بافت خاک)، نمونه خاک هر زیستگاه از سطح تا عمق نفوذ ریشه گیاه جمع آوری شد. نتایج این مطالعه نشان داد که دامنه ارتفاعی گونه های مورد مطالعه 3060-1257 متر از سطح دریا می باشد که اعضای زیربخش haplotricha در ارتفاع 3060-1257 متر و زیربخش heterotricha در ارتفاع 2880-1589 متر پراکنده شده اند. اغلب گونه های مورد مطالعه در رویشگاه هایی با اقلیم نیمه خشک و مدیترانه ای و تعدادی نیز در مواردی محدود در رویشگاه هایی با اقلیم نیمه مرطوب پراکنش یافته اند. به‌طورکلی بیشتر گونه های مورد مطالعه در رویشگاه هایی با میانگین بارندگی سالانه حدود 500-250 میلی متر پراکنده شده اند. دامنه ارتفاعی انتشار گونه o. dichroantha در بین گونه های مورد بررسی از گستره بالاتری (3060-1257متر) برخوردار بوده و در رویشگاه هایی با بستر رسوبی، رسوبیآتشفشانی، آذرین و به ندرت نهشته های کواترنری پراکنش یافته است. اسیدیته خاک در رویشگاه های این گونه بین 7/13 (o. gaubae) تا 8 (o. dichroantha) است و گونه های مورد مطالعه بیشتر در خاک هایی با بافت شنی رسی لومی یافت می شوند. این در حالی است که کمتر از 50 درصد از جمعیت های گونه های مختلف onosma در منطقه مورد مطالعه در محدوده مناطق حفاظت شده قرار دارند. به علاوه گونه o. gaubae به دلیل اندازه و تعداد جمعیت بسیار پایین و دامنه پراکنش جغرافیایی در گروه نادر طبقهبندی می شود که در اولویت حفاظت قرار می گیرد. نتایج این مطالعه الگوهای انتشار این جنس را در منطقه البرز مرکزی براساس فاکتورهای بوم شناختی زیستگاه تحلیل نموده است. به علاوه این یافته ها به عنوان گامی مهم در راستای تحلیل الگوهای انتشار این جنس در ایران و منطقه جنوب غرب آسیا کاربرد دارد.

Distribution Patterns and Endemism of the genus Onosma L. (Boraginaceae) in Central Alborz

The evaluation as well as data banking of distribution patterns are considered as the most important management action for the conservation of biodiversity. Iran is considered as one of the most important of diversity centers of Onosma L. and includes a high rate of endemism. Due to the lack of adequate data on conservation and distribution patterns of the genus at local scale, the current study was conducted in Central Alborz, as an important diversity and endemism centers in Iran, based on field and herbarium assessments, using Geographic Information System. Sampling was performed as a survey of reported points as well as other parts of the region. For physicochemical analysis of soils, pH, nitrogen (N), phosphorus (P), potassium (K), organic carbon (C) and soil texture of each habitat were measured from the surface to the depth of plant roots. Results indicated that studied species are mainly distributed at the elevation range of 1257 to 3060 m.a.s.l. Members of Haplotricha subdivision are scattered at an altitude of 307 to1257 m and Heterotricha subdivision at an altitude of 28801589 m. Dominantly, the studied species are distributed in semiarid and Mediterranean climates. However, some species are distributed in semihumid climate. Generally, most of the species are distributed in habitats with an average annual rainfall of about 250 to 500 mm, on sedimentary, sedimentaryvolcanic, igneous and rarely on quaternary deposits. Soils` pH ranged between 7.13 (O. gaubae) and 8 (O. dichroantha). Studied species are often on loamy clay sandy soils. Less than 50% of the populations of various Onosma species, across the study area, are located in protected areas. In addition, O. gaubae is classified as a rare taxon with a priority for conservation, due to its very small population size and geographical range. The current study has also analyzed the distribution patterns of Onosma in Central Alborz region, based on geobotanical factors. Findings of this study can be used as an important step to improve the distribution patterns of the genus in Iran and the southwest Asia.