ارزیابی و اولویت‌بندی معیارهای موثر بر انتخاب گونه‌‌های سیمای سرزمین با استفاده از سیستم‌‌های تصمیم‌‌گیری چند معیاره

پیچیدگی سامانه های طبیعی، گستردگی مقیاس بحران‌‌های تنوع زیستی و کمبود بودجه، ارائه برنامه‌‌های حفاظتی برای همه گونه‌‌های یک بوم‌‌سازگان را ناممکن ساخته است. اولویت‌‌بندی حفاظتی گونه‌‌ها این مشکل را تا حد زیادی کم رنگ می‌‌نماید. برای اولویت‌‌بندی گونه‌‌ها می‌‌توان از معیارهای متعددی استفاده کرد که در برخی موارد بین این معیارها همبستگی وجود دارد. بنابراین، ارزیابی دقیق معیارها یک مسئله تصمیم‌‌گیری چندمعیاره است. مطالعه حاضر که مکمّل پژوهش پیشین ما در خصوص انتخاب گونه‌‌های سیمای سرزمین در مناطق مرکزی ایران است، به بیان جزئیات روش تلفیقی دیمتل و فرایند تحلیل شبکه‌ای (danp)به منظور ارزیابی معیارهای مورد استفاده در فرایند انتخاب گونه‌‌های سیمای سرزمین می‌‌پردازد. بررسی روابط علّت و معلولی و ارزش گذاری معیارها نشان داد که اندازه گستره خانگی تاثیرگذارترین و دسترسی به اطلاعات و قابلیت پایش تاثیرپذیرترین معیارها می‌‌باشند. همچنین، زیرمعیارهای تضاد با منافع انسانی، آسیب‌‌پذیری نسبت به تغییرات اقلیمی، و سطح زیستگاه‌‌های اشغال شده به ترتیب بالاترین اولویت‌‌ها را در انتخاب گونه‌‌های سیمای سرزمین دارند. بر اساس نتایج به دست آمده می‌‌توان استنباط نمود که سیستم‌‌های تصمیم‌‌گیری چندمعیاره به شکل موثری امکان ارزیابی معیارهای منتخب برای اولویت‌‌بندی حفاظتی گونه‌‌ها را فراهم می‌‌آورد. چارچوب ارائه شده در این مقاله می‌‌تواند به عنوان دستورالعملی برای اولویت‌‌بندی حفاظتی گونه‌‌ها با هدف حفاظت مکان-محور به کار گرفته شود.

Evaluation and Prioritization of Criteria Affecting the Selection of Landscape Species, Using Multi-Criteria Decision-Making Systems

It is impractical to implement conservation efforts for all species due to complexity of natural systems, large scale of biodiversity issues, and budget limitations. Prioritizing species of conservation importance can alleviate this issue. Multiple interrelated criteria may be used for conservation prioritization of species. Therefore, the accurate evaluation of criteria is a multicriteria decisionmaking problem. In the current paper, which is a complementary study to our previous work on identifying landscape species in central Iran, we aimed to provide more details about the integrated DEMATEL Analytical Network Process (DANP) for evaluating the criteria used for the process of selecting landscape species. The impactrelation map implied that home range size had the greatest effect on other criteria and the feasibility of monitoring received the most impact from other criteria. Also, conflict with human, vulnerability to climate change, and extent of occurrence have the highest priorities for selecting landscape species. Based on our findings, multicriteria decision making systems effectively evaluate the interrelationships between the criteria affecting the selection process of species and rank the criteria according to their impacts. This framework can be used as a guideline for prioritizing species to increase the efficiency of sitebased conservation efforts.