اثر شدت‌های بهره‌برداری بر تولید کتیرا و سلامت گیاه گون زرد (astragalus verus)

در دهه‌های اخیر بهره‌برداری کتیرا از پایه‌های گون (astragalus verus) در سطح مراتع کشور شدت یافته است. با وجود این، اطلاعات اندکی در زمینه بهترین شیوه برداشت کتیرا، که ضمن دارا بودن بازدهی اقتصادی باعث حفظ سلامت گیاه شود، وجود دارد. پژوهشی به‌صورت آزمایش ترکیب فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی در شرایط طبیعی مراتع برقبان شهرستان خوشاب در بهار و تابستان 1397 و 1398 انجام شد. تیغ‌زدن طوقه در سه سطح (یک، دو و سه تیغ) و همچنین تعداد دفعات برداشت محصول کتیرا در چهار سطح (یک، دو، سه و چهار دفعه برداشت) بر 10 تکرار از هر تیمار (تعداد کل بوته ها 120 عدد) اعمال شد. با افزایش تعداد دفعات برداشت، مقدار محصول کتیرا افزایش یافت، اما با افزایش تعداد تیغ‌ها از یک به دو و سه، افزایش معنی‌داری در عملکرد کتیرا مشاهده نشد. تیغ‌زدن گون حتی در سطح یک تیغ، سبب کاهش شادابی و افزایش خشکیدگی گیاه شد، اما افزایش تعداد تیغ‌ها سبب تشدید خشکیدگی پایه‌های گون نشد. بر اساس ارزیابی اقتصادی (محاسبه هزینه‌ها و درآمدهای برداشت محصول کتیرا) و ارزیابی اکولوژیک انجام شده در این پژوهش، بهترین شیوه برداشت محصول کتیرا که کمترین خسارت را به گیاه مادر وارد کند یک تیغ و چهار دفعه برداشت است.

Effects of Harvest Intensities on Tragacanth Gum Production and Health of Astragalus Verus

In recent decades, tragacanth gum extraction from Astragalus verus has dramatically increased across Iranian rangelands. However, little information is available about the best method of gum harvest, which is economically efficient and maintains the health of the plant. This research was conducted as a factorial combination and in a completely randomized design, during spring and summer of 20182019, at Baraghban rangeland. Three levels of stem cuts (i.e. 1, 2, and 3 cuts on the main stem of each plant) and four frequencies of gum removals (1 to 4 times) with 10 replications were applied on 120 individual plants. Results indicated that all cut and gum removal levels significantly reduced the vigor of A. verus, but no significant relationship was detected between gum removal levels and plant vigor. There was an increase in the gum yield by increasing the number of gum harvests, but no increase was found by increasing cut numbers. Based on the ecological and economic comparisons (estimating costs and benefits), we suggest one cut and four times of gum removal as the most suitable method.