اثر تسهیل بوته‌های مرتعی گون و درمنه بر تنوع گونه‌ای گیاهی در امتداد گرادیان چرای دام

گونه های خاردار و اسانس دار موجود در مرتع می توانند نقش مهمی در حفاظت از تنوع زیستی گیاهان مرتعی بر عهده داشته باشند، اما در مورد نقش این بوته ها در سطوح مختلف چرای دام پژوهش های کمتری انجام شده است. در این پژوهش، اثر تسهیل بوته های خاردار گون (astragalus chrysostachys boiss.) و بوته های اسانس دار درمنه (artemisia kopetdaghensis (poljakov) y.r.ling) بر تنوع گونه ای بررسی شد. پنج سایت با شدت چرای بسیار کم تا خیلی شدید در مراتع بهارکیش قوچان در اردیبهشت ماه سال 1396 انتخاب شد. در هر سایت، 30 پلات زوجی در زیراشکوب گونه های پرستار و فضای باز مجاور آنها مستقر، و تعداد، فراوانی و درصد پوشش گونه های گیاهی ثبت شد. با افزایش شدت چرا شاخص های تنوع گونه ای در زیراشکوب و فضای باز کاهش یافت، ولی تنوع و غنای زیراشکوب همواره بیشتر از فضای باز بود. در اغلب شدت های چرا، تنوع زیراشکوب درمنه بیشتر از گون بود، اما تحت چرای بسیار شدید، اثر حفاظتی درمنه به شدت کاهش یافت و اثر تسهیل گون پایدار ماند. در نتیجه در مناطق دارای چرای شدید (محل اتراق دام ها) گونه های بوته ای اسانس دار(درمنه) نیز در اثر چرای دام آسیب می بینند و گونه های بوته ای خاردار (گون و کلاه میرحسن) ممکن است اثر پرستاری خود را تا حد زیادی حفظ کنند.

Facilitation Effects of the Rangeland Shrubs Astragalus chrysostachys Boiss and Artemisia kopetdaghensis (Poljakov) Y.R.Ling on the Species Diversity, Along a Gradient of Livestock Grazing

Spiny and aromatic species in rangelands can play important role in the conservation of plant species in rangelands; however, few studies have been done on the role of these plants under different levels of livestock grazing. In this research, the facilitation effects of spiny (Astragalus chrysostachys Boiss) and aromatic (Artemisia kopetdaghensis (Poljakov) Y.R.Ling) shrubs were studied on species diversity along a grazing gradient. In 2017, five sites were selected in Baharkish rangelands, Quchan, where the livestock grazing varied from low to very intense. In each site, 30 twin plots were established under a canopy of the nurse shrubs and their nearby open spaces. Density, frequency and canopy cover of all plants were measured within the plots. Species diversity were reduced by increasing the grazing intensity, but it was consistently higher under canopy. In the highest grazing intensities, species diversity was higher under the canopy of Artemisia than Astragalus; however, opposite results were found under the high grazing intensity. In conclusion, in the areas of high grazing (livestock rest points), the aromatic species (Artemisia) may not be protected against livestock grazing, and spiny shrubs (Astregalus and Acantholimon) may still maintain their nursing effects.