مدل‌سازی فضایی شیوع بیماری مالاریا در استان سیستان و بلوچستان با استفاده از مدل رگرسیون وزن‌دار جغرافیایی

مالاریا بیماری است که از طریق پشه منتقل می‌شود و سالیانه 300 تا 500 میلیون نفر از مردم جهان را درمعرض ابتلا قرار می‌دهد و باعث مرگ بیش از 1 میلیون نفر در جهان می‌شود. توزیع جغرافیایی این بیماری تا حدود زیادی به شرایط اقلیمی وابسته است. استان سیستان و بلوچستان به‌تنهایی 65 درصد کل مبتلایان کشور را داراست. در این تحقیق، با استفاده از سه عامل اقلیمی میانگین دمای ماهیانه، مقدار بارش دوره فعالیت و شاخص نسبت اختلاط رطوبت، مدل‌سازی فضایی شاخص شیوع سالیانه مالاریا (api) در استان سیستان و بلوچستان از طریق مدل رگرسیون وزن‌دار جغرافیایی انجام شده است. به همین منظور، عوامل اقلیم‌شناختی به‌صورت میانگین بلندمدت 20 ساله (1985- 2005م) برای 11 ایستگاه سینوپتیک و کلیماتولوژی واقع در محدوده استان سیستان و بلوچستان محاسبه و به‌صورت یک لایه اطلاعاتی مکانمند وارد محیط سیستم اطلاعات جغرافیایی شد. خروجی مدل بیانگر این است که مهمترین عامل در تبیین بروز سالیانه این بیماری در منطقه مورد مطالعه، بارش در دوره فعالیت پشه آنوفل است که نقش این عامل اقلیمی از شمال به جنوب منطقه مورد مطالعه در افزایش شاخص api بارزتر می‌شود. درجه حرارت و رطوبت نسبی بهترتیب دارای اولویت دوم و سوم در بروز سالیانه بیماری است که نقش مکانی آنها در نواحی شمالی استان مانند زابل و زاهدان بارزتر از نواحی جنوبی منطقه مانند شهرستانهای نیکشهر و چابهار است. مدل ارایه‌شده که فقط مبتنی‌بر عوامل طبیعی است و درواقع یک مدل اقلیم‌مبناست، فقط توانست 48 درصد تغییرات مربوط به شاخص api را تبیین کند (r2=0.48). بنابراین، عوامل غیراقلیمی ازجمله کیفیت اجرای سالیانه برنامههای کنترل مالاریا، شرایط اقتصادی- اجتماعی و موقعیت همسایگی این استان با دو کشور افغانستان و پاکستان نیز باید در بررسی اپیدمیولوژی مالاریا در این استان مورد توجه قرار گیرد. نتایج این تحقیق میتواند در شناسایی و اولویت‌بندی عوامل تاثیرگذار در شیوع بیماری مالاریا در مناطق مختلف استان مفید واقع شود و با به‌روز کردن اطلاعات آن، به‌عنوان یک سامانه پیش‌هشداردهی اقلیم‌مبنا در برنامه‌های کنترل مالاریا مورد استفاده قرار گیرد.