جایگاه قرآن، حدیث و ادعیه در کتیبه های اسلامی

از زمانهای قدیم، نوشته های خطی به عنوان تنها وسیله تزیینی به کار برده می شد و از تصاویر خبری نبود. در واقع از این نوشته های خطی بعدها به عنوان تنها عامل تاریخی قدیمی استفاده می شد. با آمدن اسلام، قرآن که حامل ساختمان خداوندی است به عنوان موضعی ارزشمند و با مفاهیم عالی به استخدام هنرمندان خطاط و کتیبه نگار درآمد وهنرمندان با استفاده از این خطها به تزیین اماکن مقدسی چون مسجد، امامزاده، خانقاه و مدارس مذهبی پرداختند. هنرمندان مسلمان نه تنها از قرآن برای تزیین اماکن مقدس استفاده می کردند، بلکه از آیات قرآن برای تزیین اشیا روزمره و ظروفی چون بشقاب، کاسه، چراغها و پایه شمعدانیهایی ساخته شده از فلز، مرمر، سنگ، چوب و پارچه، استفاده می کردند.جدای از زیبایی تزیینی، این خطها در حقیقت حضور خداوند را در هر جا از جمله مسجد، مدرسه، خانقاه، امامزاده برای مسلمانان تداعی می کنند. مسلمانان خداوند را حتی هنگام خوردن و آشامیدن ستایش می کنند، زیرا بشقاب و کاسه اشان با کلمات خداوندی تزیین شده است. بنابراین هنرمند مسلمان همیشه سعی داشته با استفاده از این خطوط حضور خداوند، ایمان به وجود او، انعکاسات معنوی سخنان اولیای خدا و ادعیه، در همه جا برای مسلمانان تداعی شود. به طور کلی هنرمندان مسلمان همواره کوشیده اند تا آثارشان از نظر شکل، تزیینات و رنگ بیشترین هماهنگی و تفاهم را با نیازهای روحی و جسمی انسان داشته واز این طریق محلی آرام، دلپذیر و زیبا برای انسانها فراهم آورند. چنین است که مسلمانان واقتی پا به درون مسجد یا اماکن مقدس می گذارند کلمات خداوندی نوشته شده بر در و دیوار مسجد آنها را به عبادت خداوند دعوت می کند. در حقیقت این کلمات و آیات، حضور خداوند را که با پدیدار شدن لطافت و زیبایی روج به دست می آید تداعی می کنند. بحثی که در این مقاله خواهد آمد بررسی این موضوع و سه شعبه مهم کتیبه های مذهبی شامل: 1) کتیبه های قرآنی، 2) کتیبه ها با مضامین دعا، 3) کتیبه ها با مضامین حدیث در زمان تیموریان و صفویان است.