تبیین شاخص‌های اثرگذار بر الگوی بافت شهرهای زیارتی با تاکید بر گردشگری مذهبی

با توجه به ویژگی های منحصر به فرد شهرهای زیارتی، شهرسازی در بافت اینگونه شهرها تحت تاثیر حضور مکان مقدس، همواره با چالش‌هایی همراه بوده است. هدف اصلی پژوهش حاضر تبیین شاخص‌های اثرگذار بر الگوی بافت شهرهای زیارتی با توجه به ظرفیت گردشگری این‌گونه شهرها است و قصد دارد به این پرسش پاسخ دهد که چه قواعد و ملاحظاتی در برنامه‌ریزی شهرهای زیارتی با توجه به شاخص‌های تبیین شده می‌بایست مورد توجه قرار گیرند؟. این پژوهش از منظر هدف کاربردی-توسعه‌ای بوده و با روش توصیفی-تحلیلی انجام شده و به منظور گردآوری داده‌ها از روش مطالعات اسنادی-کتابخانه‌ای بهره گرفته شده است. با توجه به شناخت ویژگی‌های الگوی بافت اغلب شهرهای زیارتی، نتایج حاصل از پژوهش نشان می‌دهد که در برنامه‌ریزی‌های مربوط به تغییر و توسعه در بافت این شهرها، می‌بایست شاخص‌های اثرگذار تبیین شده و مورد توجه تصمیم‌سازان و برنامه‌ریزان قرار گیرند. همچنین مداخلات با ارزیابی‌های همه جانبه، متناسب با ژنوم اینگونه شهرها و در نظر گرفتن حقوق زائران و مجاوران صورت پذیرد. در پژوهش حاضر 19 شاخص‌ اثرگذار بر الگوی بافت شهرهای زیارتی شامل حریم و قلمرو، مرکزیت، محصوریت، سلسله مراتب، چشم‌انداز مطلوب، تناسب فضاهای مذهبی، تناسب فضاهای فرهنگی-تفریحی، تناسب فضاهای اقامتی، تناسب فضاهای خدماتی-زیرساختی، تناسب شبکه دسترسی، توجه به بافت پیرامون بقاع متبرکه، توجه به تاب‌آوری زیست محیطی، سبک زندگی اسلامی، هویت دینی، دستیابی به معنویت، ایمنی و امنیت، آموزش، سرمایه اجتماعی-فرهنگی و تعاملات اجتماعی شناسایی و به تبع آن قواعد و ملاحظات مهم در برنامه‌ریزی و توسعه شهرهای زیارتی با توجه به شاخص‌های تبیین شده ارائه گردیده است.

explaining the influencing indicators on the texture pattern of pilgrimage cities with an emphasis on religious tourism

urban planning of pilgrimage cities has always been associated with challenges due to their unique characteristics and under the influence holy places present there. the main goal of the current research is to explain the indicators influencing the texture pattern of pilgrimage cities, considering the tourism capacity there. this research is applied-developmental in terms of purpose and has been conducted with the descriptive-analytical method. also, in order to collect data, the method of document-library studies has been used. the results show that in the planning related to change and development in the context of pilgrimage cities, effective indicators should be explained and taken into consideration by decision-makers and planners, and interventions should be made with comprehensive evaluations, appropriate to the genome of such cities and considering the rights of pilgrims and neighbors. in the current research, 19 indicators affecting the texture pattern of pilgrimage cities include privacy and domain, centrality, enclosure, hierarchy, desirable landscape, appropriateness of religious spaces, cultural-entertainment spaces, residential spaces, service-infrastructure, access network, the context around the holy place, environmental resilience, islamic lifestyle, religious identity, spirituality, safety and security, education, and social interactions were identified. then, the important rules and considerations in the planning and development of pilgrimage cities were presented based on the explained indicators.