تحلیل فضایی سکونتگاه‌های شهری بر‌اساس توان‌های محیطی (مطالعه موردی: استان مازندران)

طی سه دهه اخیر، استان مازندران با افزایش جمعیت شهرنشین روبه‌رو بوده است. این افزایش شهرنشینی و درپی آن استفاده از سرزمین جهت گسترش سکونتگاه‌های شهری بدون در‌نظر گرفتن توان‌های محیطی، باعث پیامدهای ناگوار و تخریب محیط زیست در استان می‌شود و در‌نهایت، محیط را از توسعه پایدار دور می‌کند. از‌این‌رو، پژوهش حاضر با هدف تحلیل فضایی سکونتگاه‌های شهری بر‌اساس توان‌های محیطی استان مازندران انجام شده است.در این مقاله، پس از بررسی مبانی نظری تحقیق، مدل اکولوژیک ایران جهت تعیین معیارهای تحقیق انتخاب شد و با استفاده از روش دلفی مورد بازنگری قرار گرفت. سپس این معیارها با استفاده از منابع پایه به‌صورت لایه‌های اطلاعاتی تولید شد و مقیاس اندازه‌گیری معیارها با روش مقایسه دو‌قطبی فاصله‌ای و درجه ارجح‌بودن آن‌ها با روش آنتروپی و مقایسه دو‌به‌دو و مطابق با نظر گروه کارشناسی دلفی تعیین شد. در ادامه، ارزیابی توان‌های محیطی با روش تصمیم‌گیری چند‌معیاره صورت گرفت؛ به‌گونه‌ای که در گروه جبرانی مد‌ل‌های تصمیم‌گیری چندصفتی، از زیر‌گروه نمره‌گذاری و امتیازدهی روش مجموع ساده وزنی و از زیرگروه سازشی، روش رتبه‌بندی براساس تشابه به‌حد ایدیال استفاده شد و جهت رسیدن به اجماع کلی، روش میانگین رتبه‌ها به‌کار رفت.نتایج پژوهش حاکی از آن است که از مجموع مساحت 52 شهر استان، 87 درصد در پهنه مناسب، 9 درصد در پهنه متوسط و 4 درصد در پهنه نامناسب کاربری شهری قرار گرفته است. استقرار 87 درصد از مساحت شهرهای استان در پهنه مناسب (23 درصد مساحت استان) به‌دلیل قرارگیری این شهرها در قلمرو جلگه (30 درصد مساحت استان) است که باعث فشردگی فضا و فعالیت در قلمرو جلگه استان و درنتیجه پیامدهای زیست‌محیطی در استان شده است.