واکاوی الگوهای گردشی تراز 500 هکتوپاسکال جو هنگام رخداد بارش‌های فراگیر و غیر‌فراگیر در ایران

در ?این مقاله الگوهای جو تراز 500 هکتوپاسکال در هنگام ریزش بارش‌های فراگیر و غیر‌فراگیر، با استفاده از تحلیل مولفه‌های اصلی در ایران شناسایی شده است. داده‌های بارش روزانه مورد نیاز در 212 ایستگاه همدید از دوره 1359-1387 از سازمان هواشناسی کشور تهیه شد. با انجام میانیابی بر روی داده‌ها با ابعاد 7/18×7/18 کیلومتر، 4713 یاخته به‌دست آمد که بر‌اساس آن‌ها، درصد پهنه بارش در دوره مورد نظر به‌صورت روزانه برای کل کشور محاسبه شد. بارش‌های فراگیر بارش‌هایی تعریف شد که حداقل 50 درصد ایران در این روز بارش دریافت کرده باشد. براساس این، 996 روز بارش فراگیر و 9442 روز بارش غیر‌فراگیر به‌دست آمد. پس از مشخص کردن روز‌های با بارش‌های فراگیر و غیر‌فراگیر، داده‌های ارتفاع ژیوپتانسیل تراز 500 هکتوپاسکال روزهای مورد نظر از سری داده‌های واکاوی‌شده ncep/ncar به‌صورت میانگین روزانه برداشت شد. با تحلیلِ مولفه‌مبنا به‌طور جداگانه بر روی هر‌یک از سری داده‌ها، حجم آن‌ها کاهش داده شد و با تحلیل خوشه‌ای بر روی مولفه‌های به‌دست‌آمده، مهم‌ترین الگوهای جوی آن‌ها شناسایی شد. نتایج پژوهش نشان می‌دهد با افزایش تاوایی پتانسیل بر روی فرود شرق مدیترانه در جهت طولی امتداد پیدا می‌کند و زمانی‌که محور فرود بر روی نصف‌النهار 5/47 درجه طول شرقی واقع شود، بیش از 50 درصد ایران با ریزش بارش فراگیر مواجه خواهد شد. همچنین، زمانی‌که فرود تراز 500 هکتوپاسکال روی شرق مدیترانه چندان عمیق نباشد و محور فرود دور‌تر از نصف‌النهار 5/47 درجه طول شرقی واقع شود، بارش‌های با مساحت کمتری در کشور رخ خواهد داد.