تحلیل فضایی- ماهواره ای دمای رویه زمین در حوضه آبریز سفیدرود

امروزه کاربست داده های ماهواره ای دورسنجی، دمای رویۀ زمین را که عامل اساسی فرایندهای فیزیکی سطح زمین در مقیاس منطقه ای و جهانی و یکی از پارامترهای مهم در تعیین بیلان انرژی زمین در پژوهش های اقلیمی، هیدرولوژیکی و بیولوژیکی است، واکاوی می کند. در نوشتار حاضر، برای نیل به این هدف، از داده های روزانه سنجندۀ مودیس ماهوارۀتررا برای واکاوی میانگین بلندت مدت ماهانه و روند دمای رویۀ زمین در حوضۀ آبریز سفیدرود، استفاده شده است. بازۀ زمانی این داده ها روزانه است و از سال 1381 تا 1398 برابر با 6449 روز خورشیدی را شامل می شود. تفکیک مکانی یاخته ها، 1 کیلومتری در سیستم شبکه بندی سینوسی است که برای پهنۀ سفیدرود، 68/992 یاختۀ مکانی استخراج شده است. همچنین برای تشخیص و آشکارسازی روند دمای رویۀ زمین از آزمون من کندال استفاده شد. پهنه بندی مکانی دمای رویۀ زمین نشان داد که دمای رویه در این حوضه به خوشه ای شدن و لانه گزینی میل دارد، به طوری که در دورۀ گرم سال (بهار و تابستان)، گرانیگاه و ثقل افزایشی دمای رویه در بخش های مرکزی این حوضه که منطبق بر مناطق کم ارتفاع و پست حوضه است، انطباق دارد و در دورۀ سرد سال (پاییز و زمستان)، افت محسوس دما در این بخش ها تشدید می شود. مجاورت بخش های شمالی و غربی این حوضه باگره گاه کوهستانی شمال غرب از یک سو و همسایگی با کرانه های جنوبی دریای خزر و توپوگرافی البرز از سوی دیگر، سبب کاهش دمای رویه در دورۀ گرم سال و افزایش نسبی دما در دورۀ سرد سال شده است. همچنین نتایج آزمون روند حاکی از این است که درتمام ماه ها، روند افزایشی معنادار در دمای رویه، به ویژه در ماه های تابستان ( تیر، مرداد، شهریور به ترتیب با 22/92، 11/67، و 13/47 درصد از مساحت حوضه) و در زمستان ( دی، بهمن و اسفند به ترتیب با 32/35، 10/27 و 1/75 درصد از مساحت حوضه) کاملاً مشهود است و ماه های بهار و پاییز دارای روند کاهشی ناچیز در دمای رویه هستند. بیشترین میزان روند افزایشی معنادار مربوط به دی ماه و بیشترین روند منفی معنادار، از آنِ مهر ماه است. به طور کلی 89/5 درصد از مساحت حوضۀ سفیدرود، بدون روند؛ 9/22 درصد، روند افزایشی و 1/28 درصد روند کاهشی معنادار در دمای رویۀ زمین را به خود اختصاص داده اند.