تبیین نظری فضاهای نوظهور شهری و بازتاب فضایی آن در شهر تهران

در چند دهه اخیر، در واکنش به خصوصی سازی، امنیتی سازی، اسلامی سازی و افزایش کنترل در فضاهای عمومی شهری در بستر شهری تهران، مقاومت های فضایی بسیاری صورت گرفته است. این ها عمدتاً برآیند کنشگری گروه‌های به حاشیه رانده‌شده در فرآیند تولید فضا بوده اند. بازتاب فضایی این مقاومت های فضایی در شهر تهران به‌گونه ای بوده است که به‌شیوه ای مقطعی و ناپایدار، نظم فضایی حاکم بر شهر تهران را به چالش کشیده و تغییر در سازمان فضایی شهر را به این جدل ها و تناقضات فضایی پیوند زده است. این پژوهش ازطریق مفهوم فضاهای نوظهور به‌دنبال تبیین نظری این مقاومت های فضایی و شناخت مناسبات حاکم بر آن ها است. ابتدا به‌شیوۀ تجربی، توزیع فضایی فضاهای نوظهور شناسایی و باتوجه به شکل و مناسبات حاکم بر آن ها دسته بندی شد. سپس با استفاده از ماتریس انتخاب، مشاهدات میدانی و مصاحبه با نخبگان، سه گونه فضایی انتخاب شد. داده های جمع‌آوری‌شده ازطریق نظریه زمینه ای درقالب فرآیندهای کدگذاری باز، محوری و انتخابی تجزیه و تحلیل شدند. نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل داده ها نشان داد که مقاومت فضایی مقوله‌ هسته ای فضاهای نوظهور را تشکیل می دهد. کنشگران شهری ازطریق تاکتیک های زندگی روزمره به مقاومت فضایی می پردازند و از این طریق به‌دنبال فضایی سازی نیازها و خواسته های خود درتقابل با نظم فضایی قدرت و فضاهای برساخته آن، به مناسب سازی فضا مشغول می‌شوند. فضاهای نوظهور برآیند این مقاومت های فضایی است که مناسبات سرمایه دارانه و انضباطی در آن درمقایسه با فضاهای دیگر کمتر است.

Theoretical explanation of emergent urban spaces and its spatial representation in Tehran city

In the recent decades, there have happened many spatial resistances in response to the privatization, Islamization, securitization and increasing control over public urban spaces in Tehran city context. These mostly have been the outcome of agency of marginalized groups in the space production process. Spatial representation of these spatial resistances has been in such a way that could challenge the dominated spatial order in a temporal and unstable way, and the changing in spatial organization of the city has linked into these conflicts. This research seeks knowing the dominated relations upon these spaces and explaining them theoretically through concept of emergent spaces. At the first, in an experiential manner, spatial distribution of emergent spaces was identified and grouped in relation to the form and the dominated relations of these spaces, then three spaces were selected by using selection matrix, field observations and the interview with elites. Data were analyzed by using grounded theory through open, axial and selective coding processes. The results of data analysis showed the spatial resistances is axial category of emergent spaces. The urban agents resist in the urban spaces by the tactics of everyday life and through spatialisation of their needs, they appropriate them against power spatial order and its spatial constructs. The emergent spaces are produced by these spatial resistances which control and capitalistic relations in that are much less than the other spaces.